جعفر تبریزی

میرزا جعفر بن علی تبریزی یا فریدالدّین جعفر تبریزی[ ۱] یکی از استادان خوشنویسی ایرانی در قرن نهم هجری است که با لقب بایسنقری هم از او یاد می شود. او بزرگترین نستعلیق نویس زمان خود بود. یکی از آثار معروف نستعلیق او شاهنامه بایسنقری است. این شاهنامه هم اکنون در یکی از کتابخانه های ایران نگهداری می شود. یکی دیگر از کارهای میرزا جعفر تبریزی مرقع نفیسی است در کتاب خانه دانشگاه توبینگن آلمان که می توان نمونه های بسیار عالی از خط ثلث، ریحان، نسخ، رقاع، توقیع و نستعلیق را در آن ها یافت.
او رئیس کتابخانه دربار شاهزاده بایسنقر میرزا _ پسر شاهرخ و نوهٔ هنرمند و هنرپرور تیمور گورکانی _ بود. او در نگارش هفت قلم مهارت داشت اما در نستعلیق نویسی شهرت یافت. استاد او دراین خط عبدالله پسر میرعلی تبریزی واضع خط نستعلیق بوده است. و از شاگردان صاحب نام او مولانا اظهر تبریزی است. [ ۲]
تاریخ تولد و درگذشت جعفر تبریزی به درستی معلوم نیست، ولی از آثار و خطوط برجا مانده از او پیداست که بین سالهای ۸۱۶ تا ۸۵۶ زنده بوده است [ ۳] . او از مردم ماهشهر بود، لیکن به دلیل اقامت طولانی در هرات، به هروی معروف شده است [ ۴] . از هرات به ماوراءالنهر سفر کرد و سه سال در بلخ ماند، سپس به خوارزم رفت و یک سال در سمرقند اقامت گزید و در بخارا درگذشت [ ۵] . میرزا جعفر تبریزی در سال ۸۸۵ بدرود حیات گفت. [ ۲]
میرزا جعفر در رواج خط نستعلیق کوشش بسیار نمود و در اندک مدتی آن را مقبول عام و خاص کرد [ ۶] او این خط را از استاد بلاواسطه خود میرعبدالله فرزند میرعلی تبریزی آموخت و در آن از بانی نستعلیق، یعنی میرعلی، نیز برتر شد [ ۷] . او را در «خطوط اصول» شاگرد شمس الدین قطابی مشرقی ( متوفی ۸۱۲ ) بود [ ۸] [ ۹] [ ۱۰] . با آنکه شهرت عمده اش در خط نستعلیق است خطوط دیگر را استادانه تر می نوشت [ ۳] [ ۱۱] .
میرزا جعفر پیش از پیوستن به دربار بایسنقر میرزا، در تبریز در دربار میرانشاه بن تیمور به سر می برد [ ۴] لیکن در حقیقت تربیت یافته دربار شاهرخ تیموری [ ۱۲] و طرف توجه و علاقه خاص پسر او بایسنقر میرزا بود، زیرا سمت استادی دبستان او را به عهده داشت [ ۱۳] .
میرزاجعفر در یکی از حجره های کاخ چهلستونِ بایسنقر میرزا کتابت می کرد [ ۱۴] و سرآمد چهل کاتب و خوشنویس کتابخانهٔ او بود [ ۱۵] [ ۱۶] .

جعفر تبریزی (تبریز، اواخر قرن ۸ق ـ ح ۸۶۰ق)
(ملقب به میرزا جعفر بایسنقری) خوشنویس و کتابدار عصر تیموری. خوشنویسی را نزد شمس الدین مشرقی، و عبدالله فرزند میرعلی تبریزی آموخت و در خطوط شش گانۀ فارسی از سرامدان عصر خود بود. در جوانی در دربار شاهزاده میرانشاه گورکانی می زیست. در ۸۲۳ق در هرات به خدمت بایسنقر میرزا درآمد و ریاست کتابخانۀ او را عهده دار شد. آثار نفیسی به خط او باقی است؛ از آن جمله اند: گلستان سعدی (محفوظ در کتابخانۀ چستربیتی انگلستان)، شاهنامۀ بایسنقری (محفوظ در کتابخانۀ کاخ گلستان)، و آثار دیگری که در کتابخانۀ توبینگن آلمان و کتابخانۀ ملی ایران نگهداری می شود. همچنین گزارشی از وضعیت کتابخانۀ بایسنقر میرزا به خط او باقی است که با عنوان «عرضه داشت» به شاهزاده بایسنقر میرزا نوشته است. در این سند (محفوظ در موزۀ توپکاپی استانبول) شرح دقیقی از فعالیت ها و نام کارکنان کتابخانه آمده که بیانگر شکوه کتابخانه است. از زندگی او پس از مرگ بایسنقر میرزا، در ۸۳۷ق، اطلاعی دردست نیست.