جایگاه محکمات قران

[ویکی فقه] جایگاه محکمات قرآن. یکی از مسائل مهم در قرآن آیات محکم و متشابه است، خداوند در قرآن مجید آیات را به دو دسته محکم و متشابه تقسیم نموده است.
خدای سبحان، آیات قرآن را به دو دسته ی «محکمات» و «متشابهات» تقسیم نموده است: «هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات» اوست خدایی که نازل کرد بر تو قرآن را، که برخی از آیاتش محکمات و ام الکتاب هستند و برخی دیگر متشابهات.
تعریف محکمات
اصل جامع در کلماتی مانند «حکم»، «حکمت»، «حکومت» و «محکم»، همان اتقان و استواری است و آیات محکم یعنی آیاتی که در دلالت خود استحکام دارند و ابهام و تردیدی در دلالتشان وجود ندارد و این آیات در دلالت بر معنای خاص یا صریح است و احتمال خلاف آن معنای صریح وجود ندارد و یا ظاهر، و معنای خلاف ظاهر، ملغی و بی اعتبار است. البته کلمه ی «محکم» در برابر «مفصل» نیز در قرآن آمده چنانکه می فرماید: «الر کتاب احکمت آیاته ثم فصلت من لدن حکیم خبیر» ؛ الر. این کتابی است که آیاتش استحکام یافته، سپس تشریح شده و از نزد خداوند حکیم و آگاه (نازل گردیده) است. محکم در این آیه به معنای بسیط و غیر مفصل است نه در مقابل متشابه.
وظیفه محکمات
سمت آیات محکم «امیت» و مادری است یعنی همان گونه که یک مادر کودک خود را تغذیه می کند و او را می پروراند تا روی پای خود بایستد، آیات محکم نیز پرورش آیات متشابه را عهده دارند تا معنای متشابهات روشن شود و هیچ ابهامی در آن باقی نماند و لذا می فرماید: «منه آیات محکمات هن ام الکتاب» آیات محکم مادر قرآن است. کلمه ی «ام» در زبان عرب درباره ی «پرچم» نیز به کار رفته چون افراد سپاه، زیر پرچم جمع می شوند و اصولا معیار شناختن سپاهی از سپاه دیگر پرچم آنهاست و با پراکنده شدن، پرچم است که آنها را جمع می کند. آیات محکم نیز مانند پرچمی است که آیات متشابه، در زیر آن در پرتو وحدت و هماهنگی و تجمع، خود را حفظ می کنند.در این آیه، از آیات محکم با سه تعبیر جمع «آیات»، «محکمات»، و «هن» یاد شده، اما کلمه «ام» به صورت مفرد آمده است و نفرموده: «هن امهات الکتاب» و این برای آن است که آیات محکمات، در میان خود نیز انسجام و استحکامی قوی دارند و همگی بر یک اصل اصیل، یعنی توحید اتکا داشته و در بیان آن می کوشند. توحید درخت طوبایی است که تمام معارف اعتقادی، شاخه های آن و مسائل اخلاقی و احکام فقهی، میوه های آن درخت پاک هستند. بنابراین، مجموعه ی آیات محکم با اتصال و همبستگی و استحکامی که دارند، مادر آیات متشابه اند و آنها را تغذیه کرده به استحکام می رسانند؛ در این صورت همه ی آیات قرآن محکم می گردند. چنانکه «ام» به معنای اصل و ریشه، همین ویژگی را خواهد داشت، و غیر از «ام الکتاب» معهود، در مقابل کتاب محو و اثبات است که بعدا به آن اشاره ی کافی می شود.
محتوای آیات محکم و متشابه
...