جاهل

[ویکی فقه] به کسی که نسبت به یک مطلبی علم و آگاهی نداشته باشد جاهل می گویند و از آنجا که علم از شرایط عمومی تکلیف است؛ جاهل در ادبیات دینی تعریف خاصی پیدا میکند.
جاهل به جاهل قاصر و جاهل مقصر تقسیم می شود که هر کدام دارای احکام خاصی می باشد.

← جاهل قاصر
در یک تقسیم بندی مشهور،جهل به دو نوع حکمی و موضوعی تقسیم می شود.

← جهل به حکم
در باره فرد جاهل در آموزه های دینی احکام خاصی بیان شده است که به برخی از آن ها اشاره می نماییم.
← حکم جاهل مقصر
...

[ویکی فقه] جاهل (اصول). جاهل، شخص غیر عالم به تکلیف است.
جاهل، در اصطلاح، مکلفی را می گویند که به تکلیف خود جهل داشته باشد.
منشا جهل به تکلیف
ممکن است منشا جهل به تکلیف یکی از موارد ذیل باشد:۱. غفلت، که به چنین غافلی مکلف شانی می گویند؛ یعنی انسان بالغ، عاقل و قادری که تنها حالت التفات را ندارد و مادامی که غافل است، تکالیف در حق او فعلیت و تنجز ندارد.به اعتقاد شیعه، خداوند در حق مکلفان، چه عالم و چه جاهل، احکامی در واقع جعل نموده، ولی تنجز آن در حق آنان، بستگی به قدرت و علم آنان دارد.۲. عدم دست رسی به دلیل قطعی بر حکم واقعی، که در این حال، خداوند امارات ظنی معتبر را در حق چنین کسی حجت قرار می دهد.۳. عدم دست رسی به دلیل قطعی و اماره ظنی معتبر، که در چنین حالتی خداوند اصول عملی را در حق مکلف حجت قرار داده تا او را از حالت جهل و سرگردانی در عمل خارج نماید.
نکته
شارع در حق جاهل احکامی قرار داده که این احکام برای عالم وجود ندارد، از جمله این که:۱. جاهل، صلاحیت آن را دارد که خداوند او را معذور بدارد، چنان که این امر از مفاد ادله برائت استفاده می شود، ولی عالم این صلاحیت را ندارد؛۲. جاهل، این صلاحیت را دارد که شارع در حق وی بدل، جعل کند و حکم ظاهری را در حق او به منزله واقع حساب نماید؛ بنابراین، شارع می تواند به او بگوید: تو به خبر واحد عمل کن، اگر مطابق واقع در آمد، فهوالمطلوب، وگر نه مؤدای خبر واحد، جای گزین حکم واقعی می شود، و یا بنابر مبنای مصلحت سلوکیه، مصلحتی معادل واقع به انسان داده می شود، ولی عالم، چنین حکمی را ندارد؛۳. جاهل، صلاحیت دارد برای او طریق، جعل شود، مثل این که خداوند به جاهل بگوید: حالا که راهی به واقع نداری، به این خبر واحد عمل کن و از این راه (بر مبنای طریقیت) برو، اگر مطابق واقع در آمد فهوالمطلوب، وگرنه، تو معذوری، ولی عالم این شایستگی را ندارد و باید به علم خودش عمل کند.

جاهِل
اسم فاعل از کلمۀ جهل عربی و در لغت به معنای نادان و در اصطلاح، مترادف با داشْ مَشتی. منظور از این کلمه معمولاً مردی قلدر و زورمند در محله های قدیمی شهری است که، با زورگیری و ارعاب، قدرت و نفوذی در محدودۀ زندگی خود به هم می زد. تا پیش از دورۀ پهلوی، جاهلان، با گفتار و کردار و فرهنگ ویژۀ خود، یار و یاور مردمان بودند و اغلب به ورزش باستانی اشتغال داشتند و از روحانی یا مرشدی تبعیت می کردند. جاهلان، با کلاه شاپو و کت و شلوار و کفش مشکی و لُنگ یا دستمال یزدی به دست، از دورۀ پهلوی اول به این سو، به دسته های زورگیر و در برهه هایی به جیره خوارِ نظام (← جعفری، شعبان) تبدیل شدند و اخلاق و منشِ پهلوانی و لوطی گری را رها کردند. اینان نه شغلی داشتند و نه کاروباری، و روزگارِ خود را به لهو و لعب می گذراندند و گاه نیز اجیر دولت یا طبقات ذی نفوذ می شدند و با تعرض به جان و مالِ مردم زمینه های اوج یا سقوطِ دوستان و دشمنان اجیرکننده را فراهم می آوردند. زبان جاهلی، فرودست ترین مرتبۀ زبانِ عامیانه، زبانی آمیخته به اصطلاحات و کنایه های برآمده از پیشه ها و بازی ها و نمایش هایِ عامیانه است. شناختن این زبان به روشن تر شدن فرهنگِ جاهلی کمک می کند. نیز ← لوطی