جانوس کیناز

جانوس کیناز ( انگلیسی: Janus kinase ) گروهی از تیروزین کیناز غیرگیرنده ای درون سلولی هستند که در انتقال سیگنال های مرتبط با سیتوکین ها از طریق «مسیر پیام رسانی JAK - STAT» نقش دارند. این پروتئین نامش را از یکی از خدایان اساطیری روم به نام ژانوس می گیرد که خدای آغازها و پایان ها و «دوگانگی» بود. این پروتئین هم دو دومِـینِ تقریباً همسانِ انتقال دهندهٔ فسفات دارد که یکی فعالیت کینازی دارد و دیگری، فعالیت دومین اولی را تنظیم کرده و کاهش می دهد.
این خانواده چهار عضو دارد:
• جانوس کیناز ۱ ( JAK1 )
• جانوس کیناز ۲ ( JAK2 )
• جانوس کیناز ۳ ( JAK3 )
• تیروزین کیناز ۲ ( TYK2 )
موش هایی که دارای کمبود JAK1 هستند، دچار نقص پاسخ دهی به برخی سیتوکین ها همچون اینترفرون گاما هستند. [ ۱] همچنین در موش هایی که فاقد TYK2 هستند، عملکرد یاخته کشنده طبیعی دچار نقص است. . [ ۲]
از آنجایی که خانوادهٔ گیرنده نوع ۱ سیتوکین و گیرنده نوع ۲ سیتوکین فاقد فعالیت کاتالیتیک کینازی هستند، جهت فسفریلاسیون و فعال سازی پروتئین های دخیل در ترارسانی پیام، همگی متکی به اعضای خانوادهٔ جانوس کیناز از تیروزین کینازها هستند. این گیرنده ها به صورت پلی پپتیدهای جفت دیده می شوند و در نتیجه ۲ دومین درون سلولی ترارسانندهٔ پیام هستند.
جانوس کیناز به یک منطقهٔ غنی از پرولین در هر یک از دومین های درون سلولی متصل می شود که در مجاورت غشای سلولی قرار داشته و به آن «ناحیهٔ باکس۱/باکس ۲» می گویند. پس از آنکه گیرنده به سیتوکین/لیگاند مخصوص به خود وصل می شود، دچار تغییرات ساختمانی شده و دو جانوس کیناز را آنچنان به هم نزدیک می کند که یکدیگر را فسفریله می کنند. خودفسفریله سازی جانوس کیناز، سبب به وجود آمدن تغییرات درون ساختاری شده و موجب ترارسانی پیام های داخل سلولی از طریق فسفریله کردن و فعال سازیِ نوع خاصی از فاکتورهای رونویسی به نام خانوادهٔ پروتئین های ترارسانندهٔ پیام و فعال کنندهٔ رونویسی ( STATs ) می گردد. STATs فعال شده، از گیرنده جدا شده و پیش از نقل مکان به هسته سلول، ایجاد دایمر می کنند. [ ۳] در درون هستهٔ سلول، این مولکول ها رونویسی برخی ژن های خاص را تنظیم می کنند. چند نمونه از مولکول هایی که از «مسیر پیام رسانی JAK - STAT» استفاده می کنند، فاکتور تحریک کننده تشکیل کلونی، پرولاکتین، هورمون رشد و سیتوکین ها هستند.