جامعه شناسی

[ویکی فقه] جامعه شناسی مطالعه قوانین و فرایندهای اجتماعی است که مردم را نه تنها به عنوان افراد و اشخاص بلکه به عنوان اعضاء انجمن ها ،گروه ها و نهادهای اجتماعی شناسانده و مورد بررسی قرار می دهد.
برخی از جامعه شناسان، از ارائه یا گزینش یک تعریف معین برای جامعه شناسی عمداً دوری کرده اند و چنین تعریفی را با ویژگی های این علم سازگار نمی دانند یا به طور کلی ذکر تعریف معین در آغاز هر علمی را ناصواب می شمارند.روبرت هیجدورن و سانفورد لبوویتس با بیان این نکته که جامعه شناسان برای انجام رسالت خویش و نیل به اهدافشان، نیاز به ذکر تعریف واحدی از جامعه شناسی ندارند و در این مرحله از رشد جامعه شناسی بهتر است توقع یک تعریف پذیرفته شده را نداشته باشیم، می گویند: جامعه شناسی، همان چیزی است که جامعه شناسان فکر می کنند؛ شاید، همان کاری است که جامعه شناسان می کنند؛ یا کاری است که جامعه شناسان باید انجام دهند؛ یا جامعه شناسی مطالعه گروه ها یا مطالعه افراد در گروه هاست؛ یا جامعه شناسی مطالعه رفتار بشر به طور کلی است؛ شاید مطالعه کنش متقابل بین اشخاص است و ممکن است گفته شود جامعه شناسی مشتمل بر مطالعه قوانین و مقرراتی است که در جامعه به کنش متقابل، شکل و ساختار می دهد؛ یا عبارت است از مطالعه اعمال افراد که شامل مطالعه انگیزه بشری نیز می شود. فی الواقع همه این عبارات در تعریف (به عنوان تعریف) جامعه شناسی بیان شده است.
Hagedorn،R. and Labovitz،S.، An Introduction to Sociological Orientation، ص۲-۳
در مبحث قلمرو «جامعه شناسی و رابطه آن با سایر علوم» خواهیم گفت که مهم ترین وجه تمایز یک علم از دیگر علم دیگر موضوع آن است. به همین دلیل معمولاً در تعاریف علوم بر موضوع آنها تاکید می شود؛ بنابراین، با توجه به تعریفی که برای جامعه شناسی ارائه شد می توان گفت که: موضوع جامعه شناسی جوامع انسانی به عنوان مجموعه هایی است که به گونه ای به وحدت رسیده اند و ارتباط آنها با یکدیگر و نیز پدیده های اجتماعی به عنوان اجزا یا ابعادی از جامعه و ارتباط آنها با یکدیگر است.
هدف جامعه شناسی
رشته های مختلف علوم اجتماعی، معمولاً در پس احساس نیاز به تبیین یک مساله نظری یا حل یک مشکل اجتماعی پدید آمده اند، و بر همین اساس جامعه شناسی به جامعه شناسی محض (pure sociology) و جامعه شناسی کاربردی یا کاربستی (applied sociology) تقسیم شده است که در جامعه شناسی محض هدف تبیین مسائل اجتماعی نظری است. در جامعه شناسی کاربردی، هدف فراتر از دانش نظری است و بهره گیری از همان تبیین های نظری برای حل مشکلات اجتماعی در مرحله عمل است که گاه از آن با عنوان کاربرد جامعه شناسی یاد می شود.
Lazarsfeld ،Paul F. et al، The Uses of Sociology، ص۷۲۵.
...

جامعه شناسی (sociology)
مطالعۀ نظام مند منشأ و اساسِ جنبه های گوناگون جامعۀ انسانی، به ویژه نظم اجتماعی۱، تغییر اجتماعی۲، تضاد اجتماعی۳ و مسائل اجتماعی۴. در جامعه شناسی نهادهایی نظیر خانواده، قانون و دین و نیز مفاهیمی نظیر هنجار۵، نقش۶ و فرهنگ بررسی می شوند. جامعه شناسی می کوشد افراد را در محیط اجتماعی بر مبنای اصول اساسی حاکم بر رفتارهای معیّن اخلاقی و فلسفی و سیاسی آنان مطالعه کند. جامعه شناسی، که در قرن ۱۹ شکل گرفت، درپی فهم تغییرات گسترده ای بود که براثر صنعتی شدن۷، شهرنشینی۸ و شکل گیری نظام سیاسی جدید در جوامع رخ می دهد. اگرچه بیشتر به جوامع معاصر می پردازد، آن ها را با جوامع پیشاصنعتی نیز مقایسه می کند و از علوم مرتبط نظیر تاریخ، سیاست، اقتصاد، روان شناسی، فلسفه و انسان شناسی نیز کمک می گیرد. جامعه شناسی، به منزلۀ یکی از علوم اجتماعی، رفتار انسان را در وضعیت اجتماعی آن بررسی می کند؛ به ویژه در زمینۀ نحوۀ باز تولید، توسعه و تغییر جوامع مطالعه می کند و به ماهیت، علل و تأثیرات روابط و کنش متقابل۹ بین افراد و گروه ها می پردازد. جامعه شناسی قواعد و الگوهای رفتار انسانی را بررسی می کند. برخی دیگر از پدیده های موردِ توجه جامعه شناسی عبارت اند از خانواده، قانون، دین، طبقه۱۰، قومیت۱۱، نژاد۱۲، جنسیت۱۳، فقر۱۴، آرای سیاسی۱۵، پرخاشگری۱۶، ازدواج، تحصیلات، ارتباطات، کار، تغییرات اجتماعی، شهرنشینی، سلامت و تحرک اجتماعی۱۷. برخی مفاهیمی که جامعه شناسی از آن ها بهره می گیرد عبارت اند از سازمان اجتماعی۱۸، فرهنگ، هنجار، نقش، ارزش۱۹، نماد۲۰، و مناسک۲۱. در جامعه شناسی جدید از روش های متنوعی استفاده می شود؛ ازجمله آزمایشِ تحت کنترل، مشاهدۀ همراه با مشارکت و تحلیل های آماری. سنت های فکری و چشم اندازهای نظری گوناگونی نیز در آن مطرح شده اند؛ ازجمله کارکردگرایی۲۲، ساختارگرایی۲۳، کنش متقابل نمادین۲۴، مارکسیسم۲۵، نظریۀ کنش۲۶ و نظریۀ انتقادی۲۷. امروزه جامعه شناسی درپیِ دستیابی به روش هایی دقیق تر و اثبات پذیرتر است؛ همچنین به نحوۀ ارتباط افراد با ساختارهای اجتماعی و نیز به مقولاتی نظیر محیط زیست، انترناسیونالیسم۲۸ و پست مدرنیسم۲۹ می پردازد. از دهۀ ۱۹۷۰، جامعه شناسی در ارزیابی سیاست های دولت در حوزه هایی نظیر بهداشت، آموزش و رفاه اجتماعی۳۰ نقشی فزاینده یافته است.
social ordersocial changesocial conflictsocial problemsnormroleindustrializationurbanizationinteractionclassethnicityracegenderpovertypoliticsaggressionsocial movementsocial organizationvaluesymbolsritualfunctionalismstructuralismsymbolic interactionismMarxismaction theorycritical theoryinternationalismpostmodernismsocial welfare