جاحظ
/jAhez/
لغت نامه دهخدا
جاحظ. [ ح ِ ] ( اِخ ) عمروبن بحربن محبوب بن فزارة الکنانی البصری ، مکنی به ابوعثمان و معروف به جاحظ. رئیس فرقه معروف جاحظیه از فرقه های معتزله . وی در حدود سنه 160 هَ.ق.در بصره تولد یافت و در همانجا زندگی میکرد و درک خدمت اصمعی و ابی عبیده و ابی زید و غیر ایشان را نمود و از ایشان استفاده ها کرد و با بسیاری از نویسندگان و مترجمین فارسی و سریانی آمیزش داشت ، و بیشتر عمر خود را در بصره گذراند و مانند علماء و ادباء زندگانی میکرد. او ببغداد بسیار سفر میکرد و در عهد وزارت محمدبن الزیات نزد وی رفت و بیشتر این مدت را در سرمن رأی مقیم بود. بعد از آن در بصره اقامت کرد تا در سنه 255 هَ.ق. به مرض فالج در همانجا وفات یافت.
وطواط گوید: جاحظبدصورت و ناخوش منظر بود لیکن بسیار خوش خط بود و نیکو سخن گفتی. مسعودی در مروج الذهب آرد: در میان متقدمین و متأخرین فصیح تر از جاحظ شناخته نشده است. در معجم الادباء از ابوهفان نقل شده که گفت هرگز ندیدم ونشنیدم که کسی بیشتر از جاحظ دوستدار علوم باشد، زیرا هیچ وقت کتابی بدست وی نرسید مگر اینکه کاملاً آن را خواند تا جائی که دکانهای صحافان را اجاره میکرد و شب در آن میماند تا کتابها را مطالعه کند. ابن خلدون گفته است : در مجالس تعلیم از بزرگان شنیدیم که اصول فن ادب و ارکان آن چهار دیوان است و آنها عبارتنداز: ادب الکاتب ابن قتیبه ، کتاب الکامل مبرد، کتاب البیان و التبیین جاحظ و کتاب النوادر ابی علی القالی. و غیر از این چهار کتاب بقیه کتب پیرو و فرع آنهاست. ( معجم المطبوعات ستون 666 ). مؤلفات وی عبارتند از: 1- کتاب الاصنام که چاپ نشده است . 2- کتاب البخلاء که در آن گفتار و مذاکرات بخیلان و استدلالات آنان را مبنی بر پسندیده بودن بخل و امساک آورده است. و این کتاب از روی نسخه اصلی آن که در آستانه بوده بتصدی استاد فان فلوتن در سنه 1900 م. در لیدن چاپ شده. 3- البیان و التبیین. مؤلف در این کتاب اقسام بیان و احادیث و خطبه های بلیغ را با ذکر قسمتهای برجسته آنها ذکر کرده و همچنین مذهب شعوبیه و طعن آنان را درباره خطباء و ابطال احتجاجات ایشان را در آن آورده است. جزء اول این کتاب باشرحی که حسن الفاکهانی و شیخ الزهری الغمراوی بر کلمات نامأنوس آن نوشته اند در سنه 1311 هَ.ق. در مطبعة العلمیه و جزء دوم آن در سال 1312-1313 هَ.ق.و جزء سوم آن در سال 1333 هَ.ق. در مطبعة الجالیه بطبع رسیده و مُحب الدین الخطیب نویسنده روزنامه المؤید متصدی طبع آن بوده و فهرستهائی برای آن ترتیب داده است و منتخباتی از البیان و التبیین از طرف مکتبة الرغائب در سال 1328 هَ.ق. در مصر بچاپ رسیده است. 4- التاج فی اخلاق الملوک ، که در دارالکتب المصریة با تصحیح و تحقیق علامه احمد زکی پاشا طبع شده است.رجوع شود به جامع التصانیف الحدیثة، جزء اول. 5- الحنین الی الاوطان که از بهترین تصنیفات اوست و در آن تمام لطیفه ها را جمعآوری کرده و آن را به وزیر محمدبن عبدالملک بن الزیات اهداء کرده است. این کتاب بتصحیح شیخ طاهر جزائری در سال 1333 هَ.ق. در مطبعه «المنار» بچاپ رسیده است. 6- کتاب الحیوان که بخرج محمد الساسی المغربی در هفت جزء بچاپ رسیده که جزء اول و دوم آن در مطبعة الحمیدیة المصریه در سال 1323 هَ.ق. و جزء سوم تا هفتم آن در 1324-1325 هَ.ق. در مطبعة «التقدم » چاپ شده است. 7- رسائل الجاحظ. مجموع رسائل وی میباشد که عبارتند از: 1- فی الحاسد و المحسود. 2- فی مناقب الترک و عامة جندالخلافة. 3- فی فخرالسودان علی البیضان. 4- فی التربیع و التدویر. 5- فی تفضیل النطق علی الصمت. 6- فی مدح النجار و ذم عمل السلطان. 7- فی العشق و النساء. 8- فی الوکلاء. 9- فی استنجازالوعد. 10- فی بیان مذاهب الشیعة. 11- فی طبقات المغنین. که در سال 1324 هَ.ق. در مصر به هزینه محمد الساسی بچاپ رسیده است. سه رساله از این رسائل : 1- رسالة فی مناقب الترک و عامة جندالخلافة که آن را برای فتح بن خاقان نوشته است. 2- کتاب فخرالسودان علی البیضان. 3- کتاب التربیع و التدویر، بتصدی فان فلوتن در سال 1903 م. بچاپ رسیده است. 8- سلوة الحریف بمناظرةالربیع و الخریف. که با کتاب «مسامرة الضیف » تألیف شیخ ابی بکربن محمد عارف خوقیر بچاپ رسیده است. 9- الفصول المختارة من کتب ابی عثمان الخ. این کتاب در حاشیه کتاب الکامل تألیف مبرّد در سال 1324 هَ.ق. در مطبعة التقدم بچاپ رسیده است. 10- فضائل الاتراک ، رساله ای است که در عنوان آن چنین آمده است : «این رساله را نویسنده متفرد خبیر ابوعثمان عمروبن بحر الجاحظ در فضائل ترکان و خصوصیات آنان از شجاعت و بلندهمتی و نیک آزمونی در خدمت به اسلام برای فتح بن خاقان وزیر متوکل نوشته است ». و این رساله یک بار بطور کامل در مطبعة العمومیة در سال 1898 م. بچاپ رسیده و یکبار هم ضمن رسائل جاحظ چاپ شده است. 11- المحاسن و الاضداد و العجائب و الغرائب که با حاشیه ای به زبان فرانسه به تصدی فان فلوتن نوشته شده در سال 1898 م. در لیدن بچاپ رسیده و در سال 1332 هَ.ق. در مطبعة العمومیة نیز چاپ شده است . ( معجم المطبوعات ). و او راست : کتاب نظم القرآن و کتاب المسائل فی القرآن. ( الفهرست ص 57 ). و کتاب التعبیر. ( کشف الظنون ج 1ص 291 ). و کتاب ردالنصاری. ( کشف الظنون ج 2 ص 389 ). بیشتر بخوانید ...
فرهنگ فارسی
مردچشم بر آمده، مردی که چشمش درشت وبرجسته باشد
( صفت ) مرد چشم بر آمده و بزرگ چشم آنه حدق. چشم او بیرون آمده باشد.
فرهنگ معین
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] ابو عثمان عمرو بن بحر جاحظ بصری معتزلی، که فرقه جاحظیه بدو منسوب است.جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر، متکلم و ادیب معتزلی و مؤلف کثیرالتألیف قرن سوم، از اهالی بصره که فرقه جاحظیه بدو منسوب است.
پیشنهاد کاربران
ابوعثمان عمرو بن بحر ( ۱۶۰–۲۵۵ق ) مشهور به جاحِظ؛ ادیب معتزلی، جانورشناس، روانشناس، خوش سخن، خوشنویس، عضو دارلحکمه از اهالی بصره است.
آوازه ی وی بیشتر به دلیل مهارت او در فنون ادبی است؛ به گونه ای که او را «پادشاه نثر ادبی» نامیده اند.
... [مشاهده متن کامل]
کتاب البخلاء ( خسیس ) حاوی حکایت های فکاهی جالبی است که گاه در مجلات عربی منتشر و باعث شده جاحظ در میان عرب امروزی ( همانند عبید زاکانی برای ایرانیان ) شناخته شده باشد.
وی نوشته هایی درباره ی گیاهان، جانوران، گیتاشناسی، پزشکی، کیمیا و روانشناسی داشته، دیدگاه ها و اندیشه هایش بیشتر مبتنی بر روش تجربی بوده است.
گفته اند که او حدود ۳۵۰ کتاب نوشته که بیشتر آنها در گذر زمان از میان رفته و تنها رسالاتی از وی به جا مانده که می توان سه کتاب «البخلاء» درباره ی اخلاق، «الحیوان» درباره ی جانوران و «البیان و التبیین» پیرامون فن بلاغت را از آن جمله برشمرد.
جاحظ می گوید: «ایرانیان سخندانترین مردم ( اخطب الناس ) هستند و از میان ایرانیان، پارسیان ( فارس ها ) خطیبترین مردم ایرانند و شیرین زبانتر و خوش اداتر و بامحبتتر و در دوستی پایدارتر مردمِ مروند و در زبان پارسی دری ازهمه فصیحتر ایشانند. چنانچه مردم قصبه ی اهواز در زبان پهلوی فصیحترین ایرانیانند. »
جاحظ با وجودی که ضد شعوبیه بوده از بلاغت ایرانی و الفاظ زیبا و پرمایگی معنا در زبان فارسی سخن گفته و توصیه کرده است که اگر کسی می خواهد در فن سخنوری به درجه ی عالی برسد باید کتاب «کاروند» پارسیان را بخواند. »
نوشته های جاحظ بسیار گوناگونند؛ وی پیرامون بسیاری زمینه ها از جمله ادبیات، ادبیات عامه، کلام، سیاست و برخی شاخه های علوم طبیعی قلم برده است؛ اما آنچه کتابهای او را ممتاز می سازد، شیوه ی ادبی بارز او در نگارش، آگاهی او از زندگی اجتماعی مردم و شناخت سرشت و اخلاقشان است. از نوشته های او می توان موارد زیر را برشمرد:
• اخلاق الشطار
• اخلاق الملوک
• البیان و التبیین
• تحصین الاموال
• جوابات کتاب المعرفة
• حانوت عطار
• الرد علی اصحاب الالهام
• الرد علی المشبة
• رد النصاری
• رسالة فی الحسد
• سحر البیان
• سلوة الحریف بمناظرة الربیع و الخریف
• عناصر الادب
• فضیلة المعتزلة
• کتاب آی القرآن
• کتاب الابل
• کتاب الاخبار
• کتاب الاخوان
• کتاب الاستبداد و المشاورة فی الحروب
• کتاب الاستطاعة
• کتاب الاصنام
• کتاب الاعتزال
• کتاب الامامة
• کتاب الامثال
• کتاب الامصار
• کتاب الانس و السکن
• کتاب البُخَلاء
• کتاب البغل
• کتاب البلدان
• کتاب التربیع
• کتاب التسویة بین العرب و العجم
• کتاب التعبیر
• کتاب التفکر و الاعتبار
• کتاب الجواری
• کتاب الحجر و الفتوة
• کتاب الحزم و الجزم
• کتاب الحیوان
• کتاب الخطاب فی التوحید
• کتاب الدلال
• کتاب السلطان
• کتاب السلوک
• کتاب السودان
• کتاب الشارب و المشروب
• کتاب الصرحاء و الهجناء
• کتاب صناعة الکلام
• کتاب الصولجان
• کتاب الطبایع
• کتاب الطفیلیین
• کتاب العثمانیة
• کتاب العُرْس و العرائس
• کتاب الفتیان
• کتاب الفخر بین عبد شمس و بنی مخزوم
• کتاب فخر القحطانیة و العدنانیة
• کتاب القرآن
• کتاب اللصوص
• کتاب المحاسن و الاضداد
• کتاب المزاح و الجد
• کتاب المعرفة
• کتاب المعلمین
• کتاب المغنیین
• کتاب مناقب ضدالخلافة و فضائل الاتراک
• کتاب الناشی و المتلاشی
• کتاب النبی و المتنبی
• کتاب النجم و جوابه
• کتاب النرد و الشطرنج
• کتاب النساء
• کتاب الوعد
• کتاب الوکلاء و المتوکلین
• کتاب الهدایا
• مسائل کتاب المعرفه
• معانی القرآن
• مقالة فی اصول الدین
• نظم القرآن
• نقض الطب
• فضایل الاتراک
• نوادر الجن
آوازه ی وی بیشتر به دلیل مهارت او در فنون ادبی است؛ به گونه ای که او را «پادشاه نثر ادبی» نامیده اند.
... [مشاهده متن کامل]
کتاب البخلاء ( خسیس ) حاوی حکایت های فکاهی جالبی است که گاه در مجلات عربی منتشر و باعث شده جاحظ در میان عرب امروزی ( همانند عبید زاکانی برای ایرانیان ) شناخته شده باشد.
وی نوشته هایی درباره ی گیاهان، جانوران، گیتاشناسی، پزشکی، کیمیا و روانشناسی داشته، دیدگاه ها و اندیشه هایش بیشتر مبتنی بر روش تجربی بوده است.
گفته اند که او حدود ۳۵۰ کتاب نوشته که بیشتر آنها در گذر زمان از میان رفته و تنها رسالاتی از وی به جا مانده که می توان سه کتاب «البخلاء» درباره ی اخلاق، «الحیوان» درباره ی جانوران و «البیان و التبیین» پیرامون فن بلاغت را از آن جمله برشمرد.
جاحظ می گوید: «ایرانیان سخندانترین مردم ( اخطب الناس ) هستند و از میان ایرانیان، پارسیان ( فارس ها ) خطیبترین مردم ایرانند و شیرین زبانتر و خوش اداتر و بامحبتتر و در دوستی پایدارتر مردمِ مروند و در زبان پارسی دری ازهمه فصیحتر ایشانند. چنانچه مردم قصبه ی اهواز در زبان پهلوی فصیحترین ایرانیانند. »
جاحظ با وجودی که ضد شعوبیه بوده از بلاغت ایرانی و الفاظ زیبا و پرمایگی معنا در زبان فارسی سخن گفته و توصیه کرده است که اگر کسی می خواهد در فن سخنوری به درجه ی عالی برسد باید کتاب «کاروند» پارسیان را بخواند. »
نوشته های جاحظ بسیار گوناگونند؛ وی پیرامون بسیاری زمینه ها از جمله ادبیات، ادبیات عامه، کلام، سیاست و برخی شاخه های علوم طبیعی قلم برده است؛ اما آنچه کتابهای او را ممتاز می سازد، شیوه ی ادبی بارز او در نگارش، آگاهی او از زندگی اجتماعی مردم و شناخت سرشت و اخلاقشان است. از نوشته های او می توان موارد زیر را برشمرد:
• اخلاق الشطار
• اخلاق الملوک
• البیان و التبیین
• تحصین الاموال
• جوابات کتاب المعرفة
• حانوت عطار
• الرد علی اصحاب الالهام
• الرد علی المشبة
• رد النصاری
• رسالة فی الحسد
• سحر البیان
• سلوة الحریف بمناظرة الربیع و الخریف
• عناصر الادب
• فضیلة المعتزلة
• کتاب آی القرآن
• کتاب الابل
• کتاب الاخبار
• کتاب الاخوان
• کتاب الاستبداد و المشاورة فی الحروب
• کتاب الاستطاعة
• کتاب الاصنام
• کتاب الاعتزال
• کتاب الامامة
• کتاب الامثال
• کتاب الامصار
• کتاب الانس و السکن
• کتاب البُخَلاء
• کتاب البغل
• کتاب البلدان
• کتاب التربیع
• کتاب التسویة بین العرب و العجم
• کتاب التعبیر
• کتاب التفکر و الاعتبار
• کتاب الجواری
• کتاب الحجر و الفتوة
• کتاب الحزم و الجزم
• کتاب الحیوان
• کتاب الخطاب فی التوحید
• کتاب الدلال
• کتاب السلطان
• کتاب السلوک
• کتاب السودان
• کتاب الشارب و المشروب
• کتاب الصرحاء و الهجناء
• کتاب صناعة الکلام
• کتاب الصولجان
• کتاب الطبایع
• کتاب الطفیلیین
• کتاب العثمانیة
• کتاب العُرْس و العرائس
• کتاب الفتیان
• کتاب الفخر بین عبد شمس و بنی مخزوم
• کتاب فخر القحطانیة و العدنانیة
• کتاب القرآن
• کتاب اللصوص
• کتاب المحاسن و الاضداد
• کتاب المزاح و الجد
• کتاب المعرفة
• کتاب المعلمین
• کتاب المغنیین
• کتاب مناقب ضدالخلافة و فضائل الاتراک
• کتاب الناشی و المتلاشی
• کتاب النبی و المتنبی
• کتاب النجم و جوابه
• کتاب النرد و الشطرنج
• کتاب النساء
• کتاب الوعد
• کتاب الوکلاء و المتوکلین
• کتاب الهدایا
• مسائل کتاب المعرفه
• معانی القرآن
• مقالة فی اصول الدین
• نظم القرآن
• نقض الطب
• فضایل الاتراک
• نوادر الجن
حافظ کتابی در باره ی شگردهای دزدان نیز نوشته است به نام "حیل اللصوص"
ابوعثمان عمرو بن بحر که جاحظ شهره بود در علم کلام، ادبیات عرب، حدیث، تفسیر، تاریخ ، عالم و داشمند بوده و تالیفاتی هم داشته
بنام خدا
با سلام ، جاحظ از دانشمندان پر کار عرب و نویسنده ای ماهر بود چون چشمان جاحظ بیرون زده بود لذا به ان لقب جاحظ را داده بودند ، به شدت عاشق کتاب بود و شبها در بازار وراقان با دادن پول به صاحب حجره کتابفروشی در مغازه میماند و صاحب مغازه از بیرون درب را قفل میکرد و جاحظ با شور و شعف کتب را بررسی و نت برداری میکرد تا اینکه یک شب یک قفسه که پر از کتب سنگین بود روی وی سقوط و باعث مرگ وی شد. با تشکر
... [مشاهده متن کامل]
با سلام ، جاحظ از دانشمندان پر کار عرب و نویسنده ای ماهر بود چون چشمان جاحظ بیرون زده بود لذا به ان لقب جاحظ را داده بودند ، به شدت عاشق کتاب بود و شبها در بازار وراقان با دادن پول به صاحب حجره کتابفروشی در مغازه میماند و صاحب مغازه از بیرون درب را قفل میکرد و جاحظ با شور و شعف کتب را بررسی و نت برداری میکرد تا اینکه یک شب یک قفسه که پر از کتب سنگین بود روی وی سقوط و باعث مرگ وی شد. با تشکر
... [مشاهده متن کامل]