تیفون

تیفون[ ۱] ( انگلیسی: Typhoon ) نوعی چرخند حاره ای ( توفند ) بالغ است که بین نصف النهار ۱۸۰ درجه و نصف النهار ۱۰۰ درجه شرقی در نیم کره شمالی تشکیل می شود. این منطقه به نام حوضه آرام شمال غربی و فعال ترین حوضه چرخندزایی بر روی کره زمین است که تقریباً یک سوم توفندهای سالانه جهان را تشکیل می دهد. برای اهداف سازمانی، اقیانوس آرام به سه منطقه تقسیم شده است: بخش شرقی ( آمریکای شمالی تا نصف النهار ۱۴۰ درجه غربی ) ، بخش غربی ( نصف النهار ۱۴۰ درجه غربی تا ۱۸۰ درجه ) و بخش شرقی ( نصف النهار ۱۸۰ درجه تا ۱۰۰ درجه شرقی ) . مرکز هواشناسی تخصصی منطقه ای ( RSMC ) برای پیش بینی توفندها در ژاپن مستقر است و با دیگر مراکز هشدار توفند در شمال غربی اقیانوس آرام در هاوایی، فیلیپین و هنگ کنگ کار پیش بینی و هشدار را انجام می دهد. اگرچه RSMC هر هر توفند را نام گذاری می کند، ولی فهرست نام اصلی بین ۱۸ کشوری هماهنگ شده است که هر سال مناطقی از آن ها در معرض خطر تیفون قرار دارد. [ ۲]
تیفون یک نام منطقه ای است که در شمال غربی اقیانوس آرام برای یک چرخند حاره ای شدید ( یا بالغ ) به کار می رود. در حالی که توفند ( hurricane ) یک اصطلاح منطقه ای در شمال شرقی اقیانوس آرام و شمال اقیانوس اطلس است. در جاهای دیگر به این پدیده، چرخند حاره ای، طوفان شدید حاره ای، یا طوفان چرخندی شدید می گویند. [ ۳]
کاربرد واژه فرانسوی typhon به معنای گردباد یا طوفان از سال ۱۵۰۴ تأیید شده است. به نقل از فرهنگ انگلیسی آکسفورد، واژه های هندوستانی ṭūfān و چینی tai fung باعث پیدایش چندین شکل اولیه در زبان انگلیسی شده است. اولین شکل ها در زبان انگلیسی، "touffon" و سپس "tufan"و "tuffon" طبق استنادها، در اوایل ۱۵۸۸ از ṭūfān در زبان هندوستانی گرفته شده است. از ۱۶۹۹ واژه های "tuffoon" و "tiffoon" ظاهر می شود که برگرفته از زبان چینی است و املای آن تحت تأثیر اشکال قدیمی تر مشتق شده از زبان هندوستانی است. املای مدرن "تایفون" به سال ۱۸۲۰ برمی گردد که قبل از آن "تای - فان" در سال ۱۷۷۱ و "تی فونگ" که همگی از تای فانگ چینی مشتق شده اند.
واژه ṭūfān در زبان هندوستانی نیز از توفان/طوفان در زبان فارسی گرفته شده که از فعل توفیدن/طوفیدن به معنای غرش کردن یا با عصبانیت دمیدن می آید. واژه طوفان در زبان عربی نیز به معنای دور زدن است.
واژه Τυφῶν یا ( Typhôn ) در یونانی باستان نیز با این مفهوم مرتبط است و واژه را دچار تغییر ثانویه کرده است. ممکن است اصطلاح فارسی در اصل متأثر از واژه یونانی باشد. [ ۴]