تیغ اوکام

تیغ اُکام ( به انگلیسی: Occam's razor ) اصل منسوب به ویلیام اکام، منطق دان و فیلسوف انگلیسی است. در سده ۱۴ ( میلادی ) ویلیام اُکام اصلی را مطرح کرد که به «تیغ اکام»، «اُستُرهٔ اُکام»، «اصل امساک» یا «اصل اختصار تبیین» آوازه یافت. طبق این اصل، هرگاه دربارهٔ علت بروز پدیده ای دو توضیح مختلف ارائه شود، در آن توضیحی که پیچیده تر باشد، احتمال وجود اشتباه در آن بیش تر است و بنابراین در شرایط مساوی، احتمال صحیح بودن توضیح ساده تر بیش تر است. [ ۱]
صورت نخستین این مهاد در لاتین چنین است:
. Numquam ponendo est pluritas sine necessitate
که در زبان انگلیسی:
. Entities are not to be multiplied without necessity
ترجمه مستقیم آن در پارسی به شکل زیر است:
موجودیت ها یا وجودها ( نهادها ) نباید بدون ضرورت افزایش یابد.
ترجمهٔ آزاد آن در فارسی می شود:
در توضیح و توصیف، بخش های ناضروری را حذف کن.
و به صورت متداول تر:
«میان دو نگره که توان توصیف و پیش بینی یکسانی دارند، ساده ترین را بگزین. » در این جا منظور از «ساده ترین» نگره، نگره ای است که کم ترین انگاشت ها در آن به کار رفته باشد. [ ۲]
بدین ترتیب در مواقعی که باید برای چیزی توضیحی پیدا کنیم، باید همیشه حداقل فرض های لازم را به کار بگیریم. بدون ضرورت نباید وجود چیزی را مسلم فرض کرد. در نگاه نخست شاید نامعقول به نظر برسد، که بگوییم احتمال درست بودن توضیحات ساده تر بیش تر از پیچیده ترها است؛ اما چنین است. البته شرط «مساوی بودن سایر موارد» هم در این میان اهمیت فراوان دارد. [ ۱]
ویلیام اُکام این اصل را از ارسطو اخذ کرده است. ارسطو در کتاب پنجم طبیعیات خود آن را اصل کارافزایی نامیده و گفته: «طبیعت برای عمل، کوتاه ترین راه ممکن را اختیار می کند. »[ ۳]
ویلیام اکام از طرفداران نام گرایی بود و وجود واقعی مفاهیم کلی را انکار می کرد، و باور داشت که وجود حقیقی، تنها از آنِ افراد جزئی است، نه مفاهیم کلی؛ و چون علم به افراد جزئی، تنها از راه حس و شهود حاصل می شود و مفاهیم کلی و انتزاعی نمی توانند مبدأ علم انسان قرار گیرند، در روش علمی باید تا اندازهٔ امکان از این مفاهیم انتزاعی پرهیز کرد. [ ۴]
این اصل در ابداع نظریه های علمی کاربرد دارد و بیان می دارد اگر دو نظریه مشابه دارید که به نتیجه ای یکسان می رسند، آن که ساده تر است، ارزش بیش تری دارد.