توحید مفضل

[ویکی اهل البیت] توحید مفضل حدیثی است طولانی، مشتمل بر سخنان امام جعفر صادق علیه السلام با موضوع محوری اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل بن عمر جعفی املا شده است.
ابومحمد مفضل بن عمر جعفی کوفی (متوفی قرن دوم هجری)از چهره های سرشناس و از شاگردان ممتاز امام صادق و امام کاظم و امام رضا علیهم السلام بشمار می آید. بنابر بعضی روایات، وی امام باقر علیه السلام را نیز درک کرده است. وی روایات فراوانی را از امام جعفر صادق علیه السلام و امام موسی کاظم علیه السلام نقل کرده و از راویان بزرگ حدیث بشمار می رود.
مفضل از مقام و منزلت بزرگی نزد این دو امام برخوردار بوده و وکیل آن ها در گرفتن اموال و مصرف آن بود که این خود دلیل بر اعتماد و اطمینان ائمه بزرگوار به وی است. در روایتی آمده که امام صادق علیه السلام به مفضل فرمود: «هرگاه دیدی میان دو تن از شیعیان ما اختلاف و نزاعی بر سر مالی به وجود آمده، تو خود از اموال من آن را بپرداز».
مفضل پس از هشتاد سال عمر بابرکت و خدمت در راه آیین محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله در شهر کوفه دارفانی را وداع نمود و به حق پیوست. دیگر آثار او عبارتند از : کتاب الوصیه، کتاب الیوم واللیله، کتاب علل الشرایع.
این کتاب املای امام جعفر صادق علیه السلام بر مفضل بن عمر جعفی کوفی می باشد. امام علیه السلام کتاب را در چهار جلسه و در چهار روز، از صبح تا ظهر بر مفضل املا کردند. آن حضرت در این کتاب با بیان شگفتی های آفرینش، به اثبات آفریدگار حکیم و دانا پرداخته اند. توحید مفضل از کتاب های ارزشمند و معتبر شیعه در مباحث اعتقادی محسوب می شود.
مفضل داستان نوشتن کتاب را این گونه نقل می کند: «یک روز عصر من در مسجد مدینه در کنار قبر مطهر حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بودم و در مقام و منزلت آن حضرت فکر می کردم که ناگهان ابن ابوالعوجاء و یارانش وارد شدند و در کناری نشستند و شروع به صحبت کردند. آنان از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله به عنوان یک فیلسوف، که با زیرکی فراوان نام خود را در جهان زنده نگه داشت، نام بردند و گفتند، این جهان خدایی ندارد و همه چیز خود به خود به وجود آمده و این جهان همیشه بوده و خواهد بود. من نتوانستم خشم خود را فروبنشانم و بر سر آن ها فریاد زدم و گفتم: ای دشمنان خدا آیا کافر شده اید؟! آنان در پاسخ من گفتند: اگر تو از یاران جعفر بن محمد علیه السلام هستی، او این گونه با ما سخن نمی گوید.
من از نزد آن ها خارج شدم و به نزد امام صادق علیه السلام رفتم و ماجرا را برای آن حضرت تعریف کردم. آن حضرت فرمود: فردا صبح به نزد من بیا و قلم و کاغذی نیز بیاور تا برای تو از حکمت خداوند متعال در آفرینش جهان سخن بگویم... من هم فردا صبح به نزد آن حضرت رفتم و ایشان نیز این کتاب را به من املا فرمود».
امام علیه السلام در آغاز، علت این که عده ای وجود خداوند متعال را انکار و یا در او شک می کنند، ناآگاهی از اسباب و شیوه آفرینش جهان هستی بیان می فرماید. سپس به بیان آفرینش جهان و خلقت انسان و اعضای بدن او، مانند دستگاه گوارش و حواس پنج گانه، می پردازد و از آن ها به حکمت و قدرت و علم خداوند متعال، که آفریننده آن ها است، استدلال می کند؛ امام در جلسه دوم به بیان شگفتی های جهان حیوانات، مانند خزندگان و چهارپایان مانند اسب، فیل، زرافه، میمون، سگ و پرندگان مانند مرغ و خفاش و حشراتی مانند زنبور عسل، ملخ، مورچه و ماهی می پردازد؛ در جلسه سوم شگفتی های آسمان و زمین مانند رنگ آسمان و طلوع و غروب خورشید، و فصل های سال و خورشید و ماه و دیگر ستارگان و حرکت بسیار سریع آن ها در آسمان و آفرینش سرما و گرما و باد و هوا و چگونگی ایجاد صدا و کوهها و گیاهان و... را بیان می نماید؛ جلسه چهارم هم به بیان اسرار آفرینش در بلاها و پاسخ به شبهات منکران اختصاص یافته است.

[ویکی نور] توحید مفضل بن عمر ترجمه علامه مجلسی به زبان فارسی است که در سال 1094 ق به دست ایشان ترجمه شده است. مصحح این کتاب آقای باقر بیدهندی می باشد و پاورقی های آن توسط آیت الله محمدتقی شوشتری انجام گرفته است. در این کتاب به بیان شگفتی های آفرینش انسان و جهان هستی پرداخته اند و از این راه به اثبات آفریدگاری حکیم و دانا پرداخته اند. در واقع این کتاب املای امام صادق(ع) بر مفضل بن عمر جعفی کوفی، یکی از اصحاب سرشناس و بزرگ آن حضرت می باشد.
توحید مفضل از دیر باز مورد توجه علما و بزرگان بوده و حتی به زبان های دیگر ترجمه شده است. و برای بهره گیری فارسی زبانان علامه محمدباقر مجلسی آن را به فارسی ترجمه و نکات ارزشمندی را تحت عنوان «مترجم گوید» بدان افزوده است. می توان ترجمه مرحوم مجلسی را شرحی مختصر و «مزجی» دانست که باز شناختن سخنان شارح و متن، تنها با مقابله با اصل ممکن است.
کتاب با مقدم های از مصحح آقای باقر بیدهندی درباره علوم بی کران ائمه مخصوصا امام صادق(ع) که در این کتاب به روشنی نمایان است، و از مقام و بزرگداشت مفضل نزد ائمه صحبت شده است.
در این ترجمه مقدم های از آیت الله شوشتری نقل شده است که در آن از اهمیت و جایگاه این کتاب و بالخصوص امام صادق(ع) سخن می گوید و امام را فردی دانشمند و نابغه معرفی می کند. وی مطالب این مقدمه را از کتاب "مغز متفکر جهان شیعه امام جعفر صادقعلیه السّلام"، که بیست و پنج نفر از استادان دانشگاه اروپا و امریکا اصل انگلیسی آن را نوشته اند و ذبیح الله منصوری به این اسم آن را ترجمه کرده، نقل می کند: اولین کسی که خبر به گردش زمین به دور خود داد امام صادق(ع) بود، و از قول این کتاب نظریه های امام صادق(ع) را که جزء اولین نظریات است، می آورد که امام صادق(ع) اولین کسی است که عقیده به عناصر اربعه را که مدت یک هزار سال غیرقابل تزلزل به نظر می رسید، متزلزل کرد آن هم وقت گفتنش این نظریه را هنوز یک نوجوان نشده طفل به شمار می آمد؛ ولی نظریه مربوط به هوا را بعد از آن که به سن رشد رسید و به تدریس شروع کرد، بر زبان آورد.
پریستلی با آن که اکسیژن را کشف کرد، نتوانست بفهمد که آن را می سوزاند. و (لاوازیه) با آن که قسمت هایی از خواص اکسیژن را با آزمایش استنباط کرد، نتوانست بفهمد که آن گاز، سوزاننده آهن است؛ ولی امام صادق(ع) هزار سال قبل از او به این موضوع پی برد.

[ویکی فقه] توحید مفضل (ابهام زدایی). توحید مفضل ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • توحید مفضل، کتابی در خداشناسی منسوب به امام صادق علیه السلام• ترجمه توحید مفضل (مجلسی) ، ترجمه علامه مجلسی از کتاب توحید مفضل
...

[ویکی شیعه] توحید مفضل (کتاب). توحید مفضَّل یا کتاب فَکِّر: کتابٌ فی بدء الخلق و الحثّ علی الاعتبار؛ کتابی است مشتمل بر حدیثی طولانی از امام صادق(ع) با موضوع حکمت و خداشناسی و اسرار آفرینش که طی چهار جلسه بر مفضل بن عمر جعفی املا شده است.
مشهور است که این کتاب املای امام صادق(ع) بر مُفَضَّل بن عُمَر جُعْفی کوفی، یکی از اصحاب سرشناس و بزرگ آن حضرت، می باشد.
در این که این کتاب نوشته خود امام صادق(ع) نیست، اختلافی وجود ندارد بلکه بحث در این است که آیا امام(ع)، آن را بر مفضّل بن عمر املا کرده یا این که اثر خود مفضّل است که به امام صادق(ع) نسبت داده است.