تو هم بروتوس

تو هم بروتوس؟. تو هم، بروتوس؟ ( به لاتین: Et tu, Brute? ) اصطلاحی لاتین است که برای بیان شاعرانه آخرین سخن فرمانروای روم، ژولیوس سزار، به دوستش مارکوس بروتوس بکار می رود که آن را در هنگام کشته شدن گفت. البته دقیقاً مشخص نیست که سزار در هنگام مرگ چنین چیزی را به بروتوس گفته باشد و مشهور شدن این جمله به خاطر استفاده شکسپیر از آن در نمایشنامه ژولیوس سزار است. [ ۱] [ ۲] از این اصطلاح در فرهنگ غربی برای نشان دادن اوج خیانت استفاده می شود.
در ۱۵ مارس ( نیمه ماه مارس ) سال ۴۴ قبل از میلاد، سزار بدست عده ای سناتور از جمله مارکوس بروتوس ( دوست نزدیکش ) مورد حمله قرار گرفت. سزار ابتدا در برابر حمله کنندگان مقاومت کرد اما بعد از دیدن بروتوس آن جملات را گفت و خود را به دست سرنوشت سپرد.
آخرین سخن سزار قطعی نیستند و همیشه میان تاریخدانان و دانشگاهیان مورد بحث و جدل بوده است. عبارت "Et tu، Brute?" از نمایشنامه ژولیوس سزار ( ۱۵۹۹ ) گرفته شده که در اصل نیمه یک خط تلمیع با مضمون "Et tu، Brute? Then fall، Caesar!" ( به معنی: تو هم، بروتوس؟ پس بمیر ای سزار ) است. شکسپیر از اصطلاحی که در زمانش رایج بوده استفاده کرده است: به عنوان مثال در نمایشنامه لاتین سزار اینترفکتوس اثر ریچارد ادس در ۱۵۸۲ و تراژدی حقیقی ریچارد دوک یورک سال ۱۵۹۵ ( که منبعی برای اثر هنری ششم: قسمت سوم بود ) بکار رفته است. [ ۳]
این اصطلاح از تفسیر تاریخ نگار رومی سوئتونیوس سرچشمه می گیرد که در آن نقل شده کسانی ادعا کرده اند که آخرین سخنان سزار جمله یونانی "καὶ σὺ τέκνον; " ( با تلفظ "Kai su، teknon?" ) بوده است. این عبارت معنی "تو هم، فرزند؟" یا "تو هم، مرد جوان؟" را می دهد ( به لاتین: "Tu quoque، Brute، fili mi" ) و دلالت بر این دارد که بروتوس فرزند نامشروع سزار بوده است. اگر چه شاهدی بر اینکه سزار این سخن را گفته وجود ندارد و نیز تفسیر "فرزند من" درست نیست چون سزار در هنگام تولد بروتوس تنها چهارده سال داشته است. سوئتونیوس خود گفته که سزار در هنگام مرگ چیزی نگفته. [ ۴] [ ۵] [ ۶] پلوتارک نیز گفته که سزار در هنگام مرگ چیزی نگفته و تنها با دیدن بروتوس در میان خائنین توگای خود را ( جلیقه مردان رومی ) بر سر خود کشیده است. [ ۷]
اگرچه این جمله اغلب به عنوان شوک سزار از دیدن بروتوس در میان خائنان تفسیر شده است، امروزه بحث هایی بر این شرح سرگرفته که اگر این جمله از سزار باشد ممکن است به معنی نفرین یا تهدید باشد. [ ۸] [ ۹] [ ۱۰] یک تئوری می گوید که سزار جمله ای یونانی را که از مدت ها پیش در میان رومیان مثل شده بود تغییر داده است. [ ۸] ضرب المثل کامل چنین است: "تو هم، ای فرزند، طعم قدرت را خواهی چشید. " که تنها سزار قسمت اول آن را آورده تا مرگ بروتوس را پیش بینی کرده باشد. [ ۸] همچنین سخن سزار به عنوان "بعدش نوبت توست. "[ ۱۰] و "به سمت جهنم به همراه تو، رفیق"[ ۱۰] نیز تفسیر شده است. خانواده های اشرافزاده رومی در آن دوران ( و از جمله خاندان سزار ) از زبان یونانی ( و نه لاتین ) به عنوان زبان مادری خود استفاده می کرده اند. بنابراین احتمال دارد که سزار در هنگام مواجه شدن با مرگ به زبان مادری خود یعنی یونانی روی آورده باشد. اما این حقیقت که سزار از واژه محاوره ای معاصر "τέκνον" به جای "παῖ" ( واژه ای که در دوران سزار به هنگام سخن گفتن به زبان یونانی استفاده می شده است. ) استفاده کرده همچنان باعث درگرفتن بیشتر بحث ها شده است.