تنقیح مناط ظنی

[ویکی فقه] تنقیح مناط ظنی به کشف ظنی ملاک حکم شرعی برای تعمیم دادن آن به موارد مشابه اطلاق می شود.
تنقیح مناط ظنی، نوعی تنقیح مناط بوده که در آن، مجتهد از راه الغای بعضی از خصوصیات و اوصاف موجود در مناط حکم شارع که او نسبت به عدم تاثیر آنها در حکم شارع ظن دارد، حکم وی را منقّح و از اوصاف زاید تهذیب می نماید و به این وسیله، مناط حکم وی را به طور ظنی به دست می آورد؛ به بیان دیگر، در مواردی که شارع حکم یک موضوع و مناط آن حکم را در نص خود آورده، مجتهد با دقت در اوصاف و خصوصیاتی که در مناط حکم آمده است، مواردی را که نسبت به عدم تاثیر آنها در حکم ظن دارد، کشف و الغا می نماید و از طریق تنقیح و تهذیب مناط حکم از آنها، مناط حقیقی را به طور ظنی به دست می آورد.
مثال
برای مثال، در ماجرای اعرابی که خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم رسید و گفت: هلاک شدم! حضرت فرمود: مگر چه کرده ای؟ گفت: در روز ماه رمضان با همسر خود نزدیکی نموده ام! حضرت فرمود: بنده ای آزاد کن اگر مجتهدی ظن پیدا کند که جماع خصوصیت ندارد، و در مورد هر مفطری که روزه را باطل می کند، چه عمدی و چه غیر عمدی، کفاره لازم است، این تنقیح مناط ظنی است، زیرا وی نسبت به عدم اعتبار آن یقین ندارد. طبق آیه ﴿اِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً﴾؛ تنقیح مناط ظنی نزد علمای امامیه حجت نیست.