[ویکی اهل البیت] تنقیح المقال اثری جامع در علم رجال به زبان عربی است ،این اثر بزرگ تألیف شیخ عبدالله مامقانی ، (م ۱۳۵۱ ق)، عالم و فقیه امامی قرن سیزدهم و چهاردهم می باشد.تنقیح المقال (عنوان مشهور تنقیح المقال فی احوال الرجال یا تنقیح المقال فی علم الرجال ) است .
نگارنده این اثر، یکی از برجسته ترین دانشمندان شیعه در علوم متعدد خصوصاً در علم رجال بوده است. آقا بزرگ تهرانی معتقد است : «کتاب تنقیح المقال مفصل ترین و جامع ترین کتاب رجالی شیعه است. مدت تحقیق و تهذیب و چاپ این کتاب که شش جلد است، از سه سال تجاوز نکرده و هیچ عالم رجالی چنین توفیقی نداشته است».
- مقیاس الهدایة فی علم الدرایة
- سراج الشیعة فی آداب الشریعة
جلد اول کتاب دارای مقدمه ای است که مؤلف در آن به چند مطلب اساسی پرداخته است . مباحثی همچون: تعریف علم رجال، موضوع آن، دلیل حاجت به این علم و فواید آن (که حدود 29 فایده ذکر کرده است). و از جلد دوم تا جلد ششم نام راویان به ترتیب الفبا ذکر شده است. مؤلف، جلد ششم کتاب خود را به القاب و کنیه های روات اختصاص داده و در انتهای آن مطلبی تحت عنوان «خاتمه» آورده و ده فایده را ذکر کرده است.
ازویژگیهای مهم این اثر، وجود فهرستی با عنوان «نتائج التنقیح فی تمییزالسقیم من الصحیح » در ابتدای کتاب است . این فهرست مفصّل در بر دارندة اوصاف راویان (ثقه ، حسن ، موثّق ، مجهول ، مهمل و موارد خاص ) در مقابل نام هر راوی است و در حکم چکیدة آرای مؤلف در مورد رجال مذکور در کتاب است . ترتیب الفبایی فهرست و تطابق شماره گذاری آن با متن اصلی ، بر کارآمدی آن در مراجعات سریع افزوده است از نکات شایان توجه این کتاب ، گستردگی و جامعیت آن با توجه به مدت کوتاه تألیف و تصحیح و چاپ است ، تا آنجا که این امر را خرق عادت و از تأییدات خاص الاهی بر شمرده اند
محمدتقی شوشتری (متوفی ۱۳۷۴ ش )، با آن که این کتاب را بهترین و متقن ترین تألیف رجالی از نظر جامعیت و گردآوری اقوال رجالیان برشمرده ، بیش از دیگران از آن انتقاد کرده است. وی ابتدا نقدها و تعلیقات خود را در حاشیه نسخه ای از این کتاب که در اختیارش بود، یادداشت می کرد، سپس آن ها را مستقلاً نگاشت که به قاموس الرجال، شهرت یافت و با همین عنوان به چاپ رسید.
این کتاب در نجف اشرف به چاپ رسیده است.
نگارنده این اثر، یکی از برجسته ترین دانشمندان شیعه در علوم متعدد خصوصاً در علم رجال بوده است. آقا بزرگ تهرانی معتقد است : «کتاب تنقیح المقال مفصل ترین و جامع ترین کتاب رجالی شیعه است. مدت تحقیق و تهذیب و چاپ این کتاب که شش جلد است، از سه سال تجاوز نکرده و هیچ عالم رجالی چنین توفیقی نداشته است».
- مقیاس الهدایة فی علم الدرایة
- سراج الشیعة فی آداب الشریعة
جلد اول کتاب دارای مقدمه ای است که مؤلف در آن به چند مطلب اساسی پرداخته است . مباحثی همچون: تعریف علم رجال، موضوع آن، دلیل حاجت به این علم و فواید آن (که حدود 29 فایده ذکر کرده است). و از جلد دوم تا جلد ششم نام راویان به ترتیب الفبا ذکر شده است. مؤلف، جلد ششم کتاب خود را به القاب و کنیه های روات اختصاص داده و در انتهای آن مطلبی تحت عنوان «خاتمه» آورده و ده فایده را ذکر کرده است.
ازویژگیهای مهم این اثر، وجود فهرستی با عنوان «نتائج التنقیح فی تمییزالسقیم من الصحیح » در ابتدای کتاب است . این فهرست مفصّل در بر دارندة اوصاف راویان (ثقه ، حسن ، موثّق ، مجهول ، مهمل و موارد خاص ) در مقابل نام هر راوی است و در حکم چکیدة آرای مؤلف در مورد رجال مذکور در کتاب است . ترتیب الفبایی فهرست و تطابق شماره گذاری آن با متن اصلی ، بر کارآمدی آن در مراجعات سریع افزوده است از نکات شایان توجه این کتاب ، گستردگی و جامعیت آن با توجه به مدت کوتاه تألیف و تصحیح و چاپ است ، تا آنجا که این امر را خرق عادت و از تأییدات خاص الاهی بر شمرده اند
محمدتقی شوشتری (متوفی ۱۳۷۴ ش )، با آن که این کتاب را بهترین و متقن ترین تألیف رجالی از نظر جامعیت و گردآوری اقوال رجالیان برشمرده ، بیش از دیگران از آن انتقاد کرده است. وی ابتدا نقدها و تعلیقات خود را در حاشیه نسخه ای از این کتاب که در اختیارش بود، یادداشت می کرد، سپس آن ها را مستقلاً نگاشت که به قاموس الرجال، شهرت یافت و با همین عنوان به چاپ رسید.
این کتاب در نجف اشرف به چاپ رسیده است.
wikiahlb: تنقیح_المقال_فى_علم_الرجال