[ویکی فقه] تنزیه و تشبیه در قرآن. تنزیه و تشبیه اصطلاحی عرفانی به معنای جمع میان تنزیه و تشبیه در معرفت الهی و پرهیز از تنزیه و تشبیه صِرْف است.
تنزیه، مصدر باب تفعیل از ریشه «ن ز ه» و به معنای دور ساختن چیزی، از امور ناپسند و قبیح است. تشبیه نیز مصدر باب تفعیل از ریشه «ش ب ه» و به معنای مانند کردن چیزی به چیزی در اوصاف و کیفیات است.
در اصطلاح
در اصطلاح متکلمان مراد از تنزیه، دور دانستن خداوند از اوصاف خلق، به ویژه انسان ، و مراد از تشبیه، مانند کردن خدا به خلق، و عمدتا انسان در اوصاف و کیفیات است.عارفان برخی مراتب تنزیه خدا را «تسبیح» و برخی مراتب را «تقدیس» نامیده اند. تنزیه و تشبیه به صورت ترکیب عطفی، اصطلاحی عرفانی است که بر جمع میان تنزیه و تشبیه در باب معرفت الهی تأکید می ورزد و تنزیه صِرف را مانند تشبیه صِرف مردود می داند. در این مقاله به تنزیه و تشبیه بر اساس همین اصطلاح توجه می شود.
کاربرد قرآنی
قرآن کریم درباره خداوند از دو واژه تشبیه و تنزیه استفاده نکرده است؛ ولی این اصطلاح برگرفته از قرآن اند، زیرا دسته ای از آیات با تعابیری چون «سُبحانَ» و «تعالی» و «قدّوس»: «سُبحنَهُ وتَعلی عَمّا یَصِفون»، «سُبحنَهُ وتَعلی عَمّا یَقولونَ عُلُوًّا کَبیرا»، «سُبحنَ اللّهِ عَمّا یَصِفون» و نیز ، «هُوَ اللّهُ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ المَلِکُ القُدّوسُ» و نیز و... خدا را از هر گونه نقص، کمال محدود و اوصافی که مشرکان و دیگر انسان های محجوب و محدود برای او قائل اند دور دانسته اند و در عین حال دسته ای دیگر از آیات اوصافی را که برای انسان ها نیز به کار برده، برای وی اثبات کرده است؛ مانند قدرت :«و هُوَ عَلی کُلِّ شَی ءٍ قَدیر»، علم :«و هُوَ بِکُلِّ شَی ءٍ عَلیم»، اراده :«فَعّالٌ لِما یُرید»، سمع :«لَقَد سَمِعَ اللّهُ»، بصر :«واللّهُ بَصیرٌ بِما یَعمَلون»، تکلّم :«و کَلَّمَ اللّهُ موسی تَکلیما» و حیات :«اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الحَیُّ القَیُّومُ».
تنزیه و تشبیه در خداوند
...
تنزیه، مصدر باب تفعیل از ریشه «ن ز ه» و به معنای دور ساختن چیزی، از امور ناپسند و قبیح است. تشبیه نیز مصدر باب تفعیل از ریشه «ش ب ه» و به معنای مانند کردن چیزی به چیزی در اوصاف و کیفیات است.
در اصطلاح
در اصطلاح متکلمان مراد از تنزیه، دور دانستن خداوند از اوصاف خلق، به ویژه انسان ، و مراد از تشبیه، مانند کردن خدا به خلق، و عمدتا انسان در اوصاف و کیفیات است.عارفان برخی مراتب تنزیه خدا را «تسبیح» و برخی مراتب را «تقدیس» نامیده اند. تنزیه و تشبیه به صورت ترکیب عطفی، اصطلاحی عرفانی است که بر جمع میان تنزیه و تشبیه در باب معرفت الهی تأکید می ورزد و تنزیه صِرف را مانند تشبیه صِرف مردود می داند. در این مقاله به تنزیه و تشبیه بر اساس همین اصطلاح توجه می شود.
کاربرد قرآنی
قرآن کریم درباره خداوند از دو واژه تشبیه و تنزیه استفاده نکرده است؛ ولی این اصطلاح برگرفته از قرآن اند، زیرا دسته ای از آیات با تعابیری چون «سُبحانَ» و «تعالی» و «قدّوس»: «سُبحنَهُ وتَعلی عَمّا یَصِفون»، «سُبحنَهُ وتَعلی عَمّا یَقولونَ عُلُوًّا کَبیرا»، «سُبحنَ اللّهِ عَمّا یَصِفون» و نیز ، «هُوَ اللّهُ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ المَلِکُ القُدّوسُ» و نیز و... خدا را از هر گونه نقص، کمال محدود و اوصافی که مشرکان و دیگر انسان های محجوب و محدود برای او قائل اند دور دانسته اند و در عین حال دسته ای دیگر از آیات اوصافی را که برای انسان ها نیز به کار برده، برای وی اثبات کرده است؛ مانند قدرت :«و هُوَ عَلی کُلِّ شَی ءٍ قَدیر»، علم :«و هُوَ بِکُلِّ شَی ءٍ عَلیم»، اراده :«فَعّالٌ لِما یُرید»، سمع :«لَقَد سَمِعَ اللّهُ»، بصر :«واللّهُ بَصیرٌ بِما یَعمَلون»، تکلّم :«و کَلَّمَ اللّهُ موسی تَکلیما» و حیات :«اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الحَیُّ القَیُّومُ».
تنزیه و تشبیه در خداوند
...
wikifeqh: تنزیه_و_تشبیه_در_قرآن