[ویکی اهل البیت] تنبیه الخواطر کتابی به عربی تألیف وَرّام بن ابی فراس حلی، فقیه و محدث امامی قرن ششم و آغاز قرن هفتم است. شیخ ابوالحسین ورّام بن ابی فراس بن حمدان مالکی نخعی در حله که تا چند قرن پس از وی مرکز تشیع و فقاهت بود، به دنیا آمد. از تاریخ ولادت وی اطلاعی در دست نیست. بسیاری از شرح حال نویسان او را عرب نژاد و از نسل مالک اشتر، صحابی حضرت امام علی علیه السلام، دانسته اند.
ولی بنا به تحقیقات مصطفی جواد، نیاکان وی از موَالیانِ کُردِ بنی اشتر بودند که در سال 66 همراه مختار ثقفی قیام کردند. ورّام از خاندانی بلندپایه بود که برخی از امیران از آن برخاسته بودند. او نیز به امیریِ لشکر رسید ولی پس از چندی از همه مناصب خود دست کشید و راه زهد و عبادت و درس و بحث را در پیش گرفت. وی در دوم محرم 605 در حله وفات یافت. پیکرش را به نجف منتقل کردند و در حرم حضرت علی علیه السلام به خاک سپردند.
از استادان وی، سدیدالدین محمود بن علی حِمصی و از مشایخ روایی وی، محمد بن محمد بن هارون معروف به ابن کمال بودند. او همچنین از علی بن ابراهیم عُرَیْضی علوی حسینی روایت کرد و در تنبیه الخواطر به نام او تصریح کرده است. ابوعبداللّه محمد بن جعفر مشهدی، صاحب المزار از ورّام روایت کرده و شهید ثانی نیز به واسطة او از ورّام روایت نموده است.
از آثار ورّام، جز تنبیه الخواطر، کتابی را با عنوان مسئلة فی المواسعة والمضایقة نام برده اند.
شیخ منتجب الدین رازی در الفهرست (همان جا) از او با عنوان امیر زاهد و فقیه یاد کرده و نوشته که او را در حله دیده است. ابن طاووس در برخی آثار خود، همچون الامان من اخطار الاسفار والازمان (ص 103)، تصریح کرده که ورّام جد مادری اوست. وی نوشته است که جدش تأثیر بسیاری در زندگی علمی وی داشته (رجوع کنید به 1370، ص 109) و از کسانی بوده که رفتارشان سرمشق دیگران است (رجوع کنید به هم او، 1377 ش، ص 156). ابن طاووس همچنین از ارادت ورّام به اهل بیت پیامبر سخن گفته است.(همان جا)
عنوان کتاب ورّام در منابع به صورت های دیگر نیز آمده است، مانند تنبیه الخاطر و نزهة الناظر (مجلسی، ج 1، ص 10، 22، 106)، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر (آقا بزرگ تهرانی، ج 12، ص 66؛ زرکلی، ج 8، ص 113)، تنبیه الخواطر (نوری، ج 1، ص 109؛ محسن امین، ج 3، ص 448)، تنبیه الخاطر (مجلسی، ج 1، ص 29، ج 85، ص 4)، نزهة الناظر (آقا بزرگ تهرانی، ج 20، ص 109) و تنبیه الخواطر و نزهة الناظر. (حسن امین، ج 1، ص 250)
این کتاب به مجموعه ورّام نیز معروف است. همان طور که از عنوان کتاب و عبارت توضیحیِ «فی الترغیب والترهیب والمواعظ والزواجر»، که در برخی منابع پس از عنوان کتاب آمده (برای نمونه رجوع کنید به آقابزرگ تهرانی، ج 24، ص 130)، برمی آید، موضوع آن مواعظ و حِکَم اخلاقی است.
ولی بنا به تحقیقات مصطفی جواد، نیاکان وی از موَالیانِ کُردِ بنی اشتر بودند که در سال 66 همراه مختار ثقفی قیام کردند. ورّام از خاندانی بلندپایه بود که برخی از امیران از آن برخاسته بودند. او نیز به امیریِ لشکر رسید ولی پس از چندی از همه مناصب خود دست کشید و راه زهد و عبادت و درس و بحث را در پیش گرفت. وی در دوم محرم 605 در حله وفات یافت. پیکرش را به نجف منتقل کردند و در حرم حضرت علی علیه السلام به خاک سپردند.
از استادان وی، سدیدالدین محمود بن علی حِمصی و از مشایخ روایی وی، محمد بن محمد بن هارون معروف به ابن کمال بودند. او همچنین از علی بن ابراهیم عُرَیْضی علوی حسینی روایت کرد و در تنبیه الخواطر به نام او تصریح کرده است. ابوعبداللّه محمد بن جعفر مشهدی، صاحب المزار از ورّام روایت کرده و شهید ثانی نیز به واسطة او از ورّام روایت نموده است.
از آثار ورّام، جز تنبیه الخواطر، کتابی را با عنوان مسئلة فی المواسعة والمضایقة نام برده اند.
شیخ منتجب الدین رازی در الفهرست (همان جا) از او با عنوان امیر زاهد و فقیه یاد کرده و نوشته که او را در حله دیده است. ابن طاووس در برخی آثار خود، همچون الامان من اخطار الاسفار والازمان (ص 103)، تصریح کرده که ورّام جد مادری اوست. وی نوشته است که جدش تأثیر بسیاری در زندگی علمی وی داشته (رجوع کنید به 1370، ص 109) و از کسانی بوده که رفتارشان سرمشق دیگران است (رجوع کنید به هم او، 1377 ش، ص 156). ابن طاووس همچنین از ارادت ورّام به اهل بیت پیامبر سخن گفته است.(همان جا)
عنوان کتاب ورّام در منابع به صورت های دیگر نیز آمده است، مانند تنبیه الخاطر و نزهة الناظر (مجلسی، ج 1، ص 10، 22، 106)، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر (آقا بزرگ تهرانی، ج 12، ص 66؛ زرکلی، ج 8، ص 113)، تنبیه الخواطر (نوری، ج 1، ص 109؛ محسن امین، ج 3، ص 448)، تنبیه الخاطر (مجلسی، ج 1، ص 29، ج 85، ص 4)، نزهة الناظر (آقا بزرگ تهرانی، ج 20، ص 109) و تنبیه الخواطر و نزهة الناظر. (حسن امین، ج 1، ص 250)
این کتاب به مجموعه ورّام نیز معروف است. همان طور که از عنوان کتاب و عبارت توضیحیِ «فی الترغیب والترهیب والمواعظ والزواجر»، که در برخی منابع پس از عنوان کتاب آمده (برای نمونه رجوع کنید به آقابزرگ تهرانی، ج 24، ص 130)، برمی آید، موضوع آن مواعظ و حِکَم اخلاقی است.
wikiahlb: تنبیه_الخواطر