تناقض قضایای موجهه

[ویکی فقه] تناقض قضایا یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای نسبت میان دو قضیه متحد در موضوع و محمول و لواحق آن با اختلاف در کمّ، کیف و جهت است.
هرگاه دو قضیه در موضوع، محمول و لواحق آن دو متحد ولی در کمّ، کیف و جهت مختلف باشند، به گونه ای که از صدق یکی لذاته کذب دیگری لازم آید، این دو قضیه را «متناقضان» و نسبت میان آن دو را «تناقض» نامند. بنابراین قضیه کلیه با قضیه جزئیه (اختلاف در کمّ)، و موجبه با سالبه (اختلاف در کیف) و ضروریه مطلقه با ممکنه عامه (اختلاف در جهت) متناقض است.
شروط تناقض
شرط اختلاف در کمّ برای آن است که ممکن است هر دو قضیه کلیه، کاذب باشند؛ مانند: «هر فلزی جامد است» و «هیچ فلزی جامد نیست» که هر دو کاذب اند و این گونه قضایا را «متضاد» می نامند.همچنین هر دو قضیه جزئیه، ممکن است صادق باشند؛ مانند: «بعضی مهره داران پستاندار هستند» و «بعضی مهره داران پستاندار نیستند» که هر دو صادق اند و این نوع قضایا را «داخل در تحت تضاد» می نامند؛ به همین دلیل تناقض در قضیه مهمله تحقق نمی یابد، زیرا مهمله در حکم جزئیه است، اما در قضیه شخصیه چون موضوعش فردی مشخص است، اگر شرایط تقابل رعایت شود، تناقض ایجاد می شود؛ بنابراین اختلاف در کمّ در آن شرط نیست؛ مانند: زید عادل است و زید عادل نیست.علاوه بر لزوم اختلاف های یاد شده (اختلاف در کمّ، کیف و جهت) دو قضیه متناقض باید در ۸ چیز (به نظر مشهور) یا ۹ چیز و یا بیشتر (بنا به نظر غیر مشهور) وحدت داشته باشند که عبارت اند از: موضوع، محمول و لواحق آنها (اضافه، شرط، قوه و فعل، جزء و کل، مکان و زمان؛ برخی وحدت حمل و برخی چیز های دیگر را شرط دانسته اند).
اقسام تناقض قضایای موجهه
تناقض در قضایای موجهه بر چند قسم است:۱. تناقض ضروریه منتشره با ممکنه عامه دائمه؛۲. تناقض ضروریه وقتیه با ممکنه عامه وقتیه؛۳. تناقض عرفیه عامه با حینیه مطلقه.
ضروریه منتشره با ممکنه عامه دائمه
...