[ویکی فقه] تناسب آیات. شکّی نیست که میان آیات قرآن ، نوعی مناسبت و هم بستگی وجود دارد.
این مناسبت از چند جهت مورد توجّه قرار می گیرد: الف. مناسبت میان دسته ای از آیات یک سوره که موضوعی خاص را بیان می کند و این همان وحدت سیاق و مصطلح مفسّران است؛ ب. مناسبت میان مجموع آیات یک سوره که هدف یا اهداف متعدّدی را تعقیب می کند و پس از رسیدن به آن، سوره به پایان می رسد. کوتاهی و بلندی سوره ها نیز به این سبب برمی گردد.
لزوم کشف
آن دسته از قرآن پژوهان که ترتیب آیات را توقیفی می دانند بر لزوم کشف این مناسبت تأکید می کنند. در این باره ابوالحسن برهان الدین عمر بقاعی کتابی به نام نظم الدُرر فی مناسبات الآیات و السّور تألیف و براساس مناسبات میان آیات، قرآن را تفسیر کرده است. سیوطی نیز کتابی به نام اسرار ترتیب القرآن نوشته. او می گوید: دانستن مناسبت آیات، علمی شریف است و چون دقیق بوده، مفسّران کم تر به آن توجّه کرده اند و بیش تر از همه امام فخررازی به آن پرداخته و گفته است که بیش ترین لطایف و ظرافت های قرآن در ترتیب و روابط میان آیات نهفته. نخستین کسی که از علم مناسبت آیات و سوره ها بحث کرد، ابوبکر نیشابوری بود. او هنگامی که بر کرسی تدریس می نشست، همواره از حکمت ارتباط میان آیات سخن می گفت. شیخ ولی الدین ملوی نیز می گوید:هر کس بگوید چون قرآن به طور تدریجی فرود آمده، نباید در پی کشف مناسبات آیات باشیم، دچار توهّم شده؛ زیرا جان کلام همین جا است که قرآن نزولش براساس وقایع، و ترتیبش براساس حکمت و مطابق لوح محفوظ است.
← سخن فخررازی
برخی دیگر از مفسّران، با آن که معتقد به وجود تناسب میان آیاتند، می گویند: نباید برای کشف مناسبت، خود را به زحمت انداخت؛ زیرا قرآن کتابی فنّی و درسی نیست تا دارای فصول و نظام تألیفی خاصّی باشد؛ بلکه در طول ۲۳ سال به تدریج نازل شده؛ پس ممکن است در بسیاری موارد میان آیاتش پیوند خاصّی نباشد.
← سخن شیخ عزالدّین
...
این مناسبت از چند جهت مورد توجّه قرار می گیرد: الف. مناسبت میان دسته ای از آیات یک سوره که موضوعی خاص را بیان می کند و این همان وحدت سیاق و مصطلح مفسّران است؛ ب. مناسبت میان مجموع آیات یک سوره که هدف یا اهداف متعدّدی را تعقیب می کند و پس از رسیدن به آن، سوره به پایان می رسد. کوتاهی و بلندی سوره ها نیز به این سبب برمی گردد.
لزوم کشف
آن دسته از قرآن پژوهان که ترتیب آیات را توقیفی می دانند بر لزوم کشف این مناسبت تأکید می کنند. در این باره ابوالحسن برهان الدین عمر بقاعی کتابی به نام نظم الدُرر فی مناسبات الآیات و السّور تألیف و براساس مناسبات میان آیات، قرآن را تفسیر کرده است. سیوطی نیز کتابی به نام اسرار ترتیب القرآن نوشته. او می گوید: دانستن مناسبت آیات، علمی شریف است و چون دقیق بوده، مفسّران کم تر به آن توجّه کرده اند و بیش تر از همه امام فخررازی به آن پرداخته و گفته است که بیش ترین لطایف و ظرافت های قرآن در ترتیب و روابط میان آیات نهفته. نخستین کسی که از علم مناسبت آیات و سوره ها بحث کرد، ابوبکر نیشابوری بود. او هنگامی که بر کرسی تدریس می نشست، همواره از حکمت ارتباط میان آیات سخن می گفت. شیخ ولی الدین ملوی نیز می گوید:هر کس بگوید چون قرآن به طور تدریجی فرود آمده، نباید در پی کشف مناسبات آیات باشیم، دچار توهّم شده؛ زیرا جان کلام همین جا است که قرآن نزولش براساس وقایع، و ترتیبش براساس حکمت و مطابق لوح محفوظ است.
← سخن فخررازی
برخی دیگر از مفسّران، با آن که معتقد به وجود تناسب میان آیاتند، می گویند: نباید برای کشف مناسبت، خود را به زحمت انداخت؛ زیرا قرآن کتابی فنّی و درسی نیست تا دارای فصول و نظام تألیفی خاصّی باشد؛ بلکه در طول ۲۳ سال به تدریج نازل شده؛ پس ممکن است در بسیاری موارد میان آیاتش پیوند خاصّی نباشد.
← سخن شیخ عزالدّین
...
wikifeqh: تناسب_آیات
[ویکی نور] تناسب آیات. تناسب آیات ترجمۀ قسمتی از جلد پنجم کتاب «التمهید فی علوم القرآن» نوشته علامه محمد هادی معرفت با ترجمه-آقای عزت الله مولائی نیا همدانی می باشد که یکی از مهم ترین موضوعات علوم و معارف قرآنی،یعنی تناسب بین آیات را مورد بحث و بررسی قرار می دهد.این موضوع از دیرباز مورد توجه دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفته است.به اعتقاد نویسنده تنظیم آیات در هرسوره توقیفی است و با نظر معصوم علیه السلام انجام پذیرفته است،زیرا اختلاف نمود آیات دلیلی جز توقیف نمی تواند داشته باشد، علاوه بر اینکه حسن مطلع و ختام هرسوره نشانگر آن است که سوره (مجموع آیات)هدف یا اهدافی را دنبال می کرده که با تمامی سوره اتمام یافته، از این رو جز به توقیفی بودن ترتیب سور و آیات رأی دیگری نمی توان قائل شد.
مترجم در مقدمه کتاب به معرفی کتاب «التمهید»، تعریف «تناسب»از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و معرفی کتابهایی که در این زمینه نگاشته شده و نیز فائده و نقش علم تناسب در تفسیر قرآن کریم و انواع ارتباطهای ممکن التصور بین آیات پرداخته است.
در فصل اول کتاب، تناسب و تناسق معنوی در قرآن کریم، تشکل سیاق، آیاتی که درک تناسب آنها مشکل است نظیر آیات 189 بقره،1 و 2 اسراء،2 و 3 نساء و...، تناسب تمام آیات یک سوره با اهداف و اغراض کلی آن، تناسب ابتدا و انتهای هرسوره با هم و تناسب هردو با اهداف آن، حسن ائتلاف و انسجام مجموعۀ آیات هرسورة، نقد نظریه مستشرقین در ادعای پراکنده بودن مطالب سوره های قرآن، سوره حمد و تناسب آیات این سوره با اهدافش، سوره مبارکه بقره و تناسق آیات آن مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل دوم، تناسب فواصل آیات قرآن کریم، اقسام فواصل از قبیل: تمکین و ارائه آیاتی که این قسم در آن رعایت شده است، تصدیر، توشیخ و ایغال و ارائه نمونه ای از آیات دراین باره، بررسی فواصلی که وجه تناسب آنها روشن نشده است.
در فصل سوم به بیان قانون و ضابطۀ معرفت و شناخت فواصل در آیات که در امر تفسیر بسیار مهم و ضروری است بیان شده است.
فصل چهارم به بیان دیدگاه دانشمندان در مورد وجود سجع و عدم آن در قرآن کریم پرداخته است.برخی شأن قرآن را بالاتر از آن می دانند که در آن سجع به کار رفته باشد و برخی چون معتزله نظر به وجود و اثبات سجع در قرآن کریم داده و این ویژگی را باعث برتری سخن و کلام خداوند قلمداد کرده اند.انواع فواصل کلام نظیر:متوازی، مطرّف، متماثل، مرصّع، متقارب و...اساس و مبانی فواصل قرآنی و...در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است.
مترجم در مقدمه کتاب به معرفی کتاب «التمهید»، تعریف «تناسب»از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و معرفی کتابهایی که در این زمینه نگاشته شده و نیز فائده و نقش علم تناسب در تفسیر قرآن کریم و انواع ارتباطهای ممکن التصور بین آیات پرداخته است.
در فصل اول کتاب، تناسب و تناسق معنوی در قرآن کریم، تشکل سیاق، آیاتی که درک تناسب آنها مشکل است نظیر آیات 189 بقره،1 و 2 اسراء،2 و 3 نساء و...، تناسب تمام آیات یک سوره با اهداف و اغراض کلی آن، تناسب ابتدا و انتهای هرسوره با هم و تناسب هردو با اهداف آن، حسن ائتلاف و انسجام مجموعۀ آیات هرسورة، نقد نظریه مستشرقین در ادعای پراکنده بودن مطالب سوره های قرآن، سوره حمد و تناسب آیات این سوره با اهدافش، سوره مبارکه بقره و تناسق آیات آن مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل دوم، تناسب فواصل آیات قرآن کریم، اقسام فواصل از قبیل: تمکین و ارائه آیاتی که این قسم در آن رعایت شده است، تصدیر، توشیخ و ایغال و ارائه نمونه ای از آیات دراین باره، بررسی فواصلی که وجه تناسب آنها روشن نشده است.
در فصل سوم به بیان قانون و ضابطۀ معرفت و شناخت فواصل در آیات که در امر تفسیر بسیار مهم و ضروری است بیان شده است.
فصل چهارم به بیان دیدگاه دانشمندان در مورد وجود سجع و عدم آن در قرآن کریم پرداخته است.برخی شأن قرآن را بالاتر از آن می دانند که در آن سجع به کار رفته باشد و برخی چون معتزله نظر به وجود و اثبات سجع در قرآن کریم داده و این ویژگی را باعث برتری سخن و کلام خداوند قلمداد کرده اند.انواع فواصل کلام نظیر:متوازی، مطرّف، متماثل، مرصّع، متقارب و...اساس و مبانی فواصل قرآنی و...در این فصل مورد بررسی قرار گرفته است.
wikinoor: تناسب_آیات
[ویکی فقه] تناسب آیات (علوم قرآنی). تناسب آیات، وجود نوعی ارتباط میان آیات است.
تناسب و مناسبت به معنای هم شکل، نزدیک به هم و با هم سازگار بودن است. تناسب در آیات به معنای ارتباط و هماهنگی میان آیات است؛ خواه این ارتباط از باب رابطه عام و خاص باشد، خواه رابطه عقلی یا حسی و خیالی و یا تلازم ذهنی مانند سبب و مسبب، علت و معلول و….
دو دیدگاه ترتیب آیات
درباره ترتیب آیات قرآن دو دیدگاه وجود دارد:۱. بیشتر مفسران و قرآن پژوهان باور دارند ترتیب آیات توقیفی است؛ یعنی جایگاه آیات به دستور پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم مشخص شده است.۲. برخی، ترتیب آیات را به اجتهاد شخصی صحابه می دانند؛ که این ها اندکند.کسانی که ترتیب آیات را توقیفی می دانند، تناسب و ارتباط میان آیات را باور دارند.
روشن بودن و نبودن تناسب
زرکشی می گوید: گاهی مناسبت بین مجموعه ای از آیات چیز پنهانی نیست؛ حتی اگر این مناسبت، تناسب تضاد باشد؛ زیرا شیوه قرآن این است که پس از ذکر برخی احکام، برای ایجاد انگیزه و عمل به آن ها، آیات وعد و وعید می آورد. سپس آیات توحید و تنزیه را برای نشان دادن عظمت آمر و ناهی می آورد؛ مانند: آیات سوره بقره، نساء، مائده و….گاهی تناسب بین آیات روشن نیست؛ بلکه برای کشف نوع ارتباط و تناسب به دقت و تامل نیاز است؛ مانند: (یسالونک عن الاهلة قل هی مواقیت للناس والحج ولیس البر بان تاتوا البیوت من ظهورها)؛ «در باره (حکمت) هلالها (ی ماه) از تو می پرسند بگو آنها (شاخص) گاه شماری برای مردم و(موسم) حج اند و نیکی آن نیست که از پشت خانه ها درآیید». سؤال این است که چه ارتباطی میان احکام ماه ها و درآمدن از پشت خانه ها است؟ شاید چون رفتن به منزل در ایام حج م منوع بوده این مطلب ذکر شده است.
اقسام روشن نبودن تناسب
...
تناسب و مناسبت به معنای هم شکل، نزدیک به هم و با هم سازگار بودن است. تناسب در آیات به معنای ارتباط و هماهنگی میان آیات است؛ خواه این ارتباط از باب رابطه عام و خاص باشد، خواه رابطه عقلی یا حسی و خیالی و یا تلازم ذهنی مانند سبب و مسبب، علت و معلول و….
دو دیدگاه ترتیب آیات
درباره ترتیب آیات قرآن دو دیدگاه وجود دارد:۱. بیشتر مفسران و قرآن پژوهان باور دارند ترتیب آیات توقیفی است؛ یعنی جایگاه آیات به دستور پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلّم مشخص شده است.۲. برخی، ترتیب آیات را به اجتهاد شخصی صحابه می دانند؛ که این ها اندکند.کسانی که ترتیب آیات را توقیفی می دانند، تناسب و ارتباط میان آیات را باور دارند.
روشن بودن و نبودن تناسب
زرکشی می گوید: گاهی مناسبت بین مجموعه ای از آیات چیز پنهانی نیست؛ حتی اگر این مناسبت، تناسب تضاد باشد؛ زیرا شیوه قرآن این است که پس از ذکر برخی احکام، برای ایجاد انگیزه و عمل به آن ها، آیات وعد و وعید می آورد. سپس آیات توحید و تنزیه را برای نشان دادن عظمت آمر و ناهی می آورد؛ مانند: آیات سوره بقره، نساء، مائده و….گاهی تناسب بین آیات روشن نیست؛ بلکه برای کشف نوع ارتباط و تناسب به دقت و تامل نیاز است؛ مانند: (یسالونک عن الاهلة قل هی مواقیت للناس والحج ولیس البر بان تاتوا البیوت من ظهورها)؛ «در باره (حکمت) هلالها (ی ماه) از تو می پرسند بگو آنها (شاخص) گاه شماری برای مردم و(موسم) حج اند و نیکی آن نیست که از پشت خانه ها درآیید». سؤال این است که چه ارتباطی میان احکام ماه ها و درآمدن از پشت خانه ها است؟ شاید چون رفتن به منزل در ایام حج م منوع بوده این مطلب ذکر شده است.
اقسام روشن نبودن تناسب
...
wikifeqh: تناسب_آیات_(علوم_قرآنی)
[ویکی فقه] تناسب آیات (کتاب). «تناسب آیات» ترجمه قسمتی از جلد پنجم کتاب «التمهید فی علوم القرآن» نوشته علامه محمد هادی معرفت با ترجمه- آقای عزت الله مولائی نیا همدانی می باشد.
این کتاب یکی از مهم ترین موضوعات علوم و معارف قرآنی، یعنی تناسب بین آیات را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. این موضوع از دیرباز مورد توجه دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفته است. به اعتقاد نویسنده تنظیم آیات در هرسوره توقیفی است و با نظر معصوم علیه السّلام انجام پذیرفته است، زیرا اختلاف نمود آیات دلیلی جز توقیف نمی تواند داشته باشد، علاوه بر اینکه حسن مطلع و ختام هرسوره نشانگر آن است که سوره (مجموع آیات) هدف یا اهدافی را دنبال می کرده که با تمامی سوره اتمام یافته، از این رو جز به توقیفی بودن ترتیب سور و آیات رای دیگری نمی توان قائل شد. مترجم در مقدمه کتاب به معرفی کتاب «التمهید»، تعریف «تناسب» از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و معرفی کتابهایی که در این زمینه نگاشته شده و نیز فائده و نقش علم تناسب در تفسیر قرآن کریم و انواع ارتباطهای ممکن التصور بین آیات پرداخته است.
← فصل اول
کتاب مشتمل بر یک پیشگفتار و نه فصل ذیل می باشد: فصل اول: تناسب و تناسق معنوی در قرآن کریم. فصل دوم: اقسام فواصل قرآن کریم فصل سوم: قانون و ضابطه معرفت و شناخت فواصل در آیات. فصل چهارم: وجود سجع در قرآن. فصل پنجم: فواتح و خواتیم سوره های قرآن کریم. فصل ششم: مبادی، مقدمات و افتتاحات در کلام خدای تعالی. فصل هفتم: خطابات خداوند در قرآن کریم. فصل هشتم: حروف مقطعه در اوائل سوره ها. فصل نهم: تناسب سوره ها. در پایان هم فهرست آیات، مصادر و مطالب کتاب آمده است.
نسخه شناسی
این کتاب که ترجمه بخشی از «التمهید فی علوم القرآن» علامه محمد هادی معرفت است، توسط آقای عزت الله مولائی نیا همدانی نگاشته شده و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۲۱۲ صفحه برای بار اول در سال ۱۳۷۳ هجری شمسی از سوی «بنیاد معارف اسلامی» قم منتشر شده است.
این کتاب یکی از مهم ترین موضوعات علوم و معارف قرآنی، یعنی تناسب بین آیات را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. این موضوع از دیرباز مورد توجه دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفته است. به اعتقاد نویسنده تنظیم آیات در هرسوره توقیفی است و با نظر معصوم علیه السّلام انجام پذیرفته است، زیرا اختلاف نمود آیات دلیلی جز توقیف نمی تواند داشته باشد، علاوه بر اینکه حسن مطلع و ختام هرسوره نشانگر آن است که سوره (مجموع آیات) هدف یا اهدافی را دنبال می کرده که با تمامی سوره اتمام یافته، از این رو جز به توقیفی بودن ترتیب سور و آیات رای دیگری نمی توان قائل شد. مترجم در مقدمه کتاب به معرفی کتاب «التمهید»، تعریف «تناسب» از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و معرفی کتابهایی که در این زمینه نگاشته شده و نیز فائده و نقش علم تناسب در تفسیر قرآن کریم و انواع ارتباطهای ممکن التصور بین آیات پرداخته است.
← فصل اول
کتاب مشتمل بر یک پیشگفتار و نه فصل ذیل می باشد: فصل اول: تناسب و تناسق معنوی در قرآن کریم. فصل دوم: اقسام فواصل قرآن کریم فصل سوم: قانون و ضابطه معرفت و شناخت فواصل در آیات. فصل چهارم: وجود سجع در قرآن. فصل پنجم: فواتح و خواتیم سوره های قرآن کریم. فصل ششم: مبادی، مقدمات و افتتاحات در کلام خدای تعالی. فصل هفتم: خطابات خداوند در قرآن کریم. فصل هشتم: حروف مقطعه در اوائل سوره ها. فصل نهم: تناسب سوره ها. در پایان هم فهرست آیات، مصادر و مطالب کتاب آمده است.
نسخه شناسی
این کتاب که ترجمه بخشی از «التمهید فی علوم القرآن» علامه محمد هادی معرفت است، توسط آقای عزت الله مولائی نیا همدانی نگاشته شده و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۲۱۲ صفحه برای بار اول در سال ۱۳۷۳ هجری شمسی از سوی «بنیاد معارف اسلامی» قم منتشر شده است.
wikifeqh: تناسب_آیات _(کتاب)