تمثیل خط منقسم یکی از الگوسازی های افلاطون است که در بخش پایانی کتاب ششم از رسالهٔ جمهوری پس از تمثیل خورشید و پیش از تمثیل غار مطرح شده است. در نتیجهٔ این تمثیل یک سری مباحث شناخت شناسی و همچنین برداشت هایی از نظریهٔ مثل پیش می آید.
در جریان مکالمه سقراط از گلاوکن می خواهد که خطی را تجسم کند که به طور نابرابر ( شاید به نسبت یک به دو[ ۱] ) بخش شده باشد. سپس هر کدام از بخش های پدید آمده را نیز به دو بخش باز هم نابرابر قسمت کند. گفتنی است از میان چهار خط به وجود آمده احتمال دارد که خط شمارهٔ ۲ و شمارهٔ ۳ از نظر اندازه برابر[ ۱] و همچنین خطوط ۱ و ۴ به ترتیب کوچک ترین و بزرگ ترین خط باشند. اکنون می توان جهان های دوگانه را که هر کدام دو قسمت شده اند به هر یک از این خطوط نسبت داد:
مرتبهٔ نخست جهان محسوس یا مطابق شکل جهان دیدنی ها دربرگیرندهٔ سایه ها و نگاره هایی هستند که بر روی آب یا آینه بازتاب داده می شوند. شناختن چنین چیزهایی تنها پندار را در انسان به وجود می آورد، زیراکه در اینجا، موضوع شناخت، چیزهای حقیقی نیستند.
مرتبهٔ دوم اما شامل خود اشیاء هست. مانند سنگ، چوب یا مصنوعات ساختهٔ دست بشر. شناسایی نسبت به اینان همان اعتقاد را به وجود می آورد.
در مرتبهٔ سوم دیگر وارد جهان تازه ای می شویم و شناخت با کمک استدلال صورت می گیرد. در این گونه شناخت انسان همانند ریاضی دانان یا هندسه دانان مفروضات اولیه ای مانند نقطه، خط، زوج و فرد و. . . را بدیهی فرض می کند و سپس پژوهش خود را بر روی آن ها بنا می کند. در بعضی تفسیرها گفته می شود که این مفروضات هرچند مشابهت هایی با مثال ( ایده ) دارند اما نباید آن ها را با ایده یکی گرفت چه ایده ها در اندیشهٔ افلاطون بر خلاف اعداد جمع پذیر نیستند. [ ۲]
در مرتبهٔ چهارم دیگر مفروضات را اصول مسلم در نظر نمی گیرند بلکه به آنان به مثابه پلهٔ نخست برای پژوهش می نگرند تا با روش دیالکتیکی از آن ها صعود کرده و به نخستین اصل هستی برسند که به هیچ مفروضی تکیه نکرده است. دربارهٔ این موضوع که آیا تمام ایده ها تنها ویژهٔ پلهٔ چهارم هستند یا اینکه پلهٔ چهارم تنها جایگاه «ایدهٔ نیک» است میان مفسران همسویی وجود ندارد. [ ۳]
برای فیلسوف کافی نیست که _در پلهٔ چهارم_ تنها به درک مثال اکتفا ورزد؛ بلکه باید رابطهٔ مثال ها با هر یک از چهار مرتبهٔ ساختار را درک کند تا بتواند به شناسایی چیزها برسد. در رسالهٔ جمهوری فیلسوف باید به شناسایی «مثال عدالت» نائل شود تا هم زندگی عادلانه ای داشته باشد و هم بتواند جامعه ای عادلانه را ایجاد و راهبری کند.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفدر جریان مکالمه سقراط از گلاوکن می خواهد که خطی را تجسم کند که به طور نابرابر ( شاید به نسبت یک به دو[ ۱] ) بخش شده باشد. سپس هر کدام از بخش های پدید آمده را نیز به دو بخش باز هم نابرابر قسمت کند. گفتنی است از میان چهار خط به وجود آمده احتمال دارد که خط شمارهٔ ۲ و شمارهٔ ۳ از نظر اندازه برابر[ ۱] و همچنین خطوط ۱ و ۴ به ترتیب کوچک ترین و بزرگ ترین خط باشند. اکنون می توان جهان های دوگانه را که هر کدام دو قسمت شده اند به هر یک از این خطوط نسبت داد:
مرتبهٔ نخست جهان محسوس یا مطابق شکل جهان دیدنی ها دربرگیرندهٔ سایه ها و نگاره هایی هستند که بر روی آب یا آینه بازتاب داده می شوند. شناختن چنین چیزهایی تنها پندار را در انسان به وجود می آورد، زیراکه در اینجا، موضوع شناخت، چیزهای حقیقی نیستند.
مرتبهٔ دوم اما شامل خود اشیاء هست. مانند سنگ، چوب یا مصنوعات ساختهٔ دست بشر. شناسایی نسبت به اینان همان اعتقاد را به وجود می آورد.
در مرتبهٔ سوم دیگر وارد جهان تازه ای می شویم و شناخت با کمک استدلال صورت می گیرد. در این گونه شناخت انسان همانند ریاضی دانان یا هندسه دانان مفروضات اولیه ای مانند نقطه، خط، زوج و فرد و. . . را بدیهی فرض می کند و سپس پژوهش خود را بر روی آن ها بنا می کند. در بعضی تفسیرها گفته می شود که این مفروضات هرچند مشابهت هایی با مثال ( ایده ) دارند اما نباید آن ها را با ایده یکی گرفت چه ایده ها در اندیشهٔ افلاطون بر خلاف اعداد جمع پذیر نیستند. [ ۲]
در مرتبهٔ چهارم دیگر مفروضات را اصول مسلم در نظر نمی گیرند بلکه به آنان به مثابه پلهٔ نخست برای پژوهش می نگرند تا با روش دیالکتیکی از آن ها صعود کرده و به نخستین اصل هستی برسند که به هیچ مفروضی تکیه نکرده است. دربارهٔ این موضوع که آیا تمام ایده ها تنها ویژهٔ پلهٔ چهارم هستند یا اینکه پلهٔ چهارم تنها جایگاه «ایدهٔ نیک» است میان مفسران همسویی وجود ندارد. [ ۳]
برای فیلسوف کافی نیست که _در پلهٔ چهارم_ تنها به درک مثال اکتفا ورزد؛ بلکه باید رابطهٔ مثال ها با هر یک از چهار مرتبهٔ ساختار را درک کند تا بتواند به شناسایی چیزها برسد. در رسالهٔ جمهوری فیلسوف باید به شناسایی «مثال عدالت» نائل شود تا هم زندگی عادلانه ای داشته باشد و هم بتواند جامعه ای عادلانه را ایجاد و راهبری کند.
wiki: تمثیل خط منقسم