تمبوکتو
لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
تمبوکتو . شهری است در سودان که در افریقای وسطی واقع است غالب آنان مسلمانند این شهر بر کنار رود نیجر قرار دارد و بهمین چهت مرکز تجارت پر رونقی است این شهر در سال ۱۸۹۴ بوسیله فرانسوی ها اشغال گردید .
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] تُمْبوکْتو (تیمبوکتو)، نام شهر و استانی در مرکز کشور مالی در غرب افریقا می باشد.
شهر تمبوکتو با ۴۱۴، ۳۲ تن جمعیت (۱۳۸۵ش/۲۰۰۶م) در °۱۶ و ´۴۶ عرض شمالی و °۳ و ´۱ طول غربی
Britannica, ۲۰۰۴.
دربارۀ وجه تسمیه و معنـای این شهر اتفاق نظـر وجود ندارد. بعضی این نام را برگرفته از واژۀ «ب ک ت» در زبان زناگه می دانند که در آن زبان به معنی برجستگی و گره است و در واقع نام زنی بوده که نخستین نگهبان اردوگاه چادرنشینان آن جا بوده است.
سعدی، عبدالرحمان، تاریخ السودان، ج۱، ص۲۱، به کوشش هوداس، پاریس، ۱۹۸۱م.
بنابر منابع تاریخی موجود، این شهر در حدود سال ۴۹۰ق/ ۱۰۹۷م توسط مگسهارن (Magsharen) طوارقی ساخته شد. در تمبوکتو نخست بربرهای صنهاجه سکنا داشتند، سپس عرب هایی از مناطق گوناگون صحرای افریقا، روحانیان و بازرگانان سونینکه و دیوله و افراد قبایل سنگای (سنغای)، فولانی و طوارق در آن جا اقامت گزیدند.
Trimingham, J S, A History of Islam in West Africa, Oxford, ۱۹۶۲، ج۱، ص۳۱-۳۲.
...
شهر تمبوکتو با ۴۱۴، ۳۲ تن جمعیت (۱۳۸۵ش/۲۰۰۶م) در °۱۶ و ´۴۶ عرض شمالی و °۳ و ´۱ طول غربی
Britannica, ۲۰۰۴.
دربارۀ وجه تسمیه و معنـای این شهر اتفاق نظـر وجود ندارد. بعضی این نام را برگرفته از واژۀ «ب ک ت» در زبان زناگه می دانند که در آن زبان به معنی برجستگی و گره است و در واقع نام زنی بوده که نخستین نگهبان اردوگاه چادرنشینان آن جا بوده است.
سعدی، عبدالرحمان، تاریخ السودان، ج۱، ص۲۱، به کوشش هوداس، پاریس، ۱۹۸۱م.
بنابر منابع تاریخی موجود، این شهر در حدود سال ۴۹۰ق/ ۱۰۹۷م توسط مگسهارن (Magsharen) طوارقی ساخته شد. در تمبوکتو نخست بربرهای صنهاجه سکنا داشتند، سپس عرب هایی از مناطق گوناگون صحرای افریقا، روحانیان و بازرگانان سونینکه و دیوله و افراد قبایل سنگای (سنغای)، فولانی و طوارق در آن جا اقامت گزیدند.
Trimingham, J S, A History of Islam in West Africa, Oxford, ۱۹۶۲، ج۱، ص۳۱-۳۲.
...
wikifeqh: تمبوکتو
دانشنامه عمومی
تمبوکتو (فیلم ۱۹۵۹). تمبوکتو ( به انگلیسی: Timbuktu ( 1959 film ) ) یک فیلم به کارگردانی ژاک تورنر است که در سال ۱۹۵۹ منتشر شد. از بازیگران آن می توان به ویکتور ماتیور و ایوان دکارلو اشاره کرد.
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلف
wiki: تمبوکتو (فیلم ۱۹۵۹)
دانشنامه آزاد فارسی
تُمْبوکْتو (Timbuktu)
تُمْبوکْتو
شهری در مرکز کشور مالی، بر لبۀ جنوبی صحرا و شمال خم بزرگ رود نیجر. ۲۰,۵۰۰ نفر جمعیت دارد (۱۹۹۶). مرکز تجارت نمک و سایر کالاهای اساسی است. در این شهر همچنین پارچه های نخی، کالاهای چرمی، و ظروف سفالی نیز تولید می شود. شهر مزبور از اواخر قرن ۵ق/۱۱م مرکز تجارت و مقصد کاروان های تجاری و از کانون های فرهنگ اسلامی شـد. در قرن ۸ق/۱۴م، بخشی از امپراتوری مالی بود و مسجد بزرگ سنکره به مرکز بزرگ تعلیمات اسلامی تبدیل شد. تعالیم اسلامی از این مرکز به اقصی نقاط غربی صحرای افریقا و سودان غربی راه یافت. تمبوکتو در قرن ۹ق/۱۵م مدتی به دست بربرهای طوارق افتاد. سونی علی، پادشاه سونگای (سُنغای) در ۸۷۳ق/۱۴۶۸م شهر تمبوکتو را از تصرف طوارق خارج کرد و از آن پس این شهر به صورت یکی از مراکز اصلی دولت سونگای درآمد. محمد توره، عامل دولت سونی در تمبوکتو، در آخرین سال های همان قرن و یا نخستین سال های قرن ۱۰ق/۱۶م، دولت اساکی را به وجود آورد. مرکز این دولت شهر تمبوکتو بود. لئوی افریقایی که در سال های سلطنت او از این شهر دیدار کرده بود در سفرنامۀ خود از محاسن شهر سخن گفته است. این شهر تا آغاز قرن ۱۱ق/۱۷م که به تصرف قوای احمد منصور ذهبی شاه، از سلسلۀ شریفان سعدیه درآمد، کانون فرهنگ و مدنیت اسلامی در مرکز و غرب صحرای بزرگ افریقا باقی ماند. در ۹۹۹ـ۱۰۰۰ق/۱۵۹۱ـ۱۵۹۲م، جودرپاشا، سردار مراکشی، به امید تصرف ثروت های افسانه ای، تمبوکتو را تصرف کرد و جانشینش، محمودپاشا، دَه ها نفر از بزرگان سیاسی و علمی شهر را ازجمله احمدبابا (۹۶۳ـ۱۰۳۶ق/۱۵۵۶ـ۱۶۲۷م) دانشمند معروف تمبوکتو، به تبعید فرستاد. دوران حکومت مراکشی ها سقوط شهر و زوال اعتبار علمی و اداری و تجاری آن را به همراه داشت. تمبوکتو در ۱۲۸۰ق/۱۸۶۳م به تصرف قوای الحاج عمر، رهبر جهاد بزرگ مسلمانان مالی درآمد و در ۱۳۱۱ق/۱۸۹۳م ارتش فرانسه آن را اشغال کرد. در ۱۹۶۰ با اعلام استقلال مالی، جزئی از جمهوری مالی شد. تمبوکتو مدفن ابواسحاق ساحلی، شاعر و معمار اندلسی است.
تُمْبوکْتو
شهری در مرکز کشور مالی، بر لبۀ جنوبی صحرا و شمال خم بزرگ رود نیجر. ۲۰,۵۰۰ نفر جمعیت دارد (۱۹۹۶). مرکز تجارت نمک و سایر کالاهای اساسی است. در این شهر همچنین پارچه های نخی، کالاهای چرمی، و ظروف سفالی نیز تولید می شود. شهر مزبور از اواخر قرن ۵ق/۱۱م مرکز تجارت و مقصد کاروان های تجاری و از کانون های فرهنگ اسلامی شـد. در قرن ۸ق/۱۴م، بخشی از امپراتوری مالی بود و مسجد بزرگ سنکره به مرکز بزرگ تعلیمات اسلامی تبدیل شد. تعالیم اسلامی از این مرکز به اقصی نقاط غربی صحرای افریقا و سودان غربی راه یافت. تمبوکتو در قرن ۹ق/۱۵م مدتی به دست بربرهای طوارق افتاد. سونی علی، پادشاه سونگای (سُنغای) در ۸۷۳ق/۱۴۶۸م شهر تمبوکتو را از تصرف طوارق خارج کرد و از آن پس این شهر به صورت یکی از مراکز اصلی دولت سونگای درآمد. محمد توره، عامل دولت سونی در تمبوکتو، در آخرین سال های همان قرن و یا نخستین سال های قرن ۱۰ق/۱۶م، دولت اساکی را به وجود آورد. مرکز این دولت شهر تمبوکتو بود. لئوی افریقایی که در سال های سلطنت او از این شهر دیدار کرده بود در سفرنامۀ خود از محاسن شهر سخن گفته است. این شهر تا آغاز قرن ۱۱ق/۱۷م که به تصرف قوای احمد منصور ذهبی شاه، از سلسلۀ شریفان سعدیه درآمد، کانون فرهنگ و مدنیت اسلامی در مرکز و غرب صحرای بزرگ افریقا باقی ماند. در ۹۹۹ـ۱۰۰۰ق/۱۵۹۱ـ۱۵۹۲م، جودرپاشا، سردار مراکشی، به امید تصرف ثروت های افسانه ای، تمبوکتو را تصرف کرد و جانشینش، محمودپاشا، دَه ها نفر از بزرگان سیاسی و علمی شهر را ازجمله احمدبابا (۹۶۳ـ۱۰۳۶ق/۱۵۵۶ـ۱۶۲۷م) دانشمند معروف تمبوکتو، به تبعید فرستاد. دوران حکومت مراکشی ها سقوط شهر و زوال اعتبار علمی و اداری و تجاری آن را به همراه داشت. تمبوکتو در ۱۲۸۰ق/۱۸۶۳م به تصرف قوای الحاج عمر، رهبر جهاد بزرگ مسلمانان مالی درآمد و در ۱۳۱۱ق/۱۸۹۳م ارتش فرانسه آن را اشغال کرد. در ۱۹۶۰ با اعلام استقلال مالی، جزئی از جمهوری مالی شد. تمبوکتو مدفن ابواسحاق ساحلی، شاعر و معمار اندلسی است.
wikijoo: تمبوکتو
پیشنهاد کاربران
تُمْبوکْتو ( تیمبوکتو ) ، نام شهر و استانی در مرکز کشور مالی در غرب افریقا. شهر تمبوکتو با 414، 32 تن جمعیت ( 1385ش/2006م ) در °16 و ´46 عرض شمالی و °3 و ´1 طول غربی ( «فرهنگ. . . 1»؛ «اطلس. . . 2»، فهرست، 178 ) در کنارۀ جنوبی صحرای افریقا، در حدود 15 کیلومتری رودخانۀ نیجر واقع است و آب این رودخانه به وسیلۀ کانال به این شهر منتقل می شود ( انکارتا3؛ ویکی پدیا4؛ کلمبیا5 ) .
... [مشاهده متن کامل]
ظاهراً نخستین بار ابن بطوطه، جهانگرد معروف در سدۀ 8 ق/
14م، از این شهر نام برده است ( ص 690 ) . دربارۀ وجه تسمیه و معنـای این شهر اتفاق نظـر وجود ندارد. بعضی این نام را برگرفته از واژۀ «ب ک ت» در زبان زناگه می دانند که در آن زبان به معنی برجستگی و گره است و در واقع نام زنی بوده که نخستین نگهبان اردوگاه چادرنشینان آنجا بوده است ( سعدی، 21؛ EI2 ) ؛ برخی دیگر از محققان این نام را از ریشۀ «تی ـ ن ـ بوکت» به معنی محل بوکت دانسته اند و بر این باورند که این نام برگرفته از نام یک زن طوارق موسوم به بوکتو ست که چاهی در این شهر حفر کرد ( تریمینگام، 67؛ رکلو، XII/570؛ ویکی پدیا ) .
بنابر منابع تاریخی موجود، این شهر در حدود سال 490ق/ 1097م توسط مگسهارن1 طوارقی ساخته شد. در تمبوکتو نخست بربرهای صنهاجه سکنا داشتند، سپس عربهایی از مناطق گوناگون صحرای افریقا، روحانیان و بازرگانان سونینکه و دیوله و افراد قبایل سنگای ( سنغای ) ، فولانی و طوارق در آنجا اقامت گزیدند ( تریمینگام، 31 - 32؛ ویکی پدیا؛ رکلو، XII/574 - 575؛ EI2 ) . این شهر به سبب داشتن موقعیت جغرافیایی مناسب، محلی برای داد و ستد کاروانهای بازرگانان افریقایی، بربر، عرب و یهودی بود و به طور غیرمستقیم با بازرگانان اروپایی نیز ارتباط داشت ( همانجاها ) .
تمبوکتو مدتهای دراز نقش مهمی در تجارت طلا، عاج، پوشاک، نمک و سایر کالاها در صحرا و غرب افریقا ایفا می نمود ( ویکی پدیا؛ دیویدسن، 66 - 67 ) . در سدۀ 8 ق تمبوکتو تحت سیطرۀ امپراتوری مالی قرار گرفت ( تریمینگام، 67 ) . مشهورترین سلطان این پادشاهی منسا موسى ( حک 1312 - 1327م ) بود ( ابن خلدون، 7/351 - 352 ) که در سراسر سرزمینهای اسلامی نزد مسلمانان شناخته شده بود ( تریمینگام، همانجا ) .
منسا موسى در 724ق از طریق قاهره به مکه سفر کرد. او هنگام بازگشت از مکه شماری از دانشمندان عرب و بربر را که در میان آنها شاعری به نام ابواسحاق ابراهیم ساحلی از اهالی اندلس نیز بود و در فقه مالکی معلوماتی داشت، با خود همراه کرد. ظاهراً ابواسحاق در معماری نیز دارای مهارتهایی بود؛ زیرا در تمبوکتو مسجد جامع و اقامتگاهی برای منسا موسى برپا ساخت ( همو، 67 - 69؛ EI2؛ لئون افریقی، 2/165 - 166 ) . در همین دوران بود که تمبوکتو از موقعیت و مقام ممتازی برخوردار شد. در سدۀ 8ق مساجد دیگری نیز در این شهر بنا شد. از جملۀ آنها، مسجد سنکره بود که به تدریج با تشکیل جامعه ای از بربرهای صنهاجی که پیرامون آن گرد آمده بودند، روبه رشد نهاد و به یک مرکز عمدۀ تعلیمات علوم اسلامی در سودان غربی بدل گشت و آموزه های اسلامی از این مرکز به اقصا نقاط صحرا و سودان غربی گسترش یافت. مرینیان مراکش نخستین کسانی بودند که در جامعۀ تمبوکتو آثار علمی فراوانی از خود برجای گذاشتند که بدون شک افکار آنان با اندیشه ها و آموزه های متصوفه آمیختگی داشت، اما بعدها در سدۀ 10ق/16م اندیشه های علمای دینی مصری در این حوزۀ علمی برتری یافت و تعلیم و تربیت در آنجا گسترش پیدا کرد. در واقع، به نظر می رسد که در این دوره جامعۀ علمی تمبوکتو تحت تأثیر جامعۀ الازهر قاهره بوده است. شهرت علمای تمبوکتو از مرزهای سودان غربی گذشت و اجازاتی که علمای تمبوکتو برای طلاب علوم دینی صادر می کردند، افزون بر سودان در افریقای شمالی و مصر نیز معتبر بود ( هیسکت، 70 - 71؛ ویکی پدیا ) .
ابن بطوطه که در سدۀ 8 ق این شهر را دیده، نام آنجا را به صورت «تُنْبُکْتو» ضبط کرده است. او ساکنان این شهر را مسوفه از گروههای تشکیل دهندۀ صنهاجه که با روبندی دهان و قسمت پایین چهرۀ خود را می پوشاندند، معرفی کرده است ( ص 701 ) . این امر بیانگر آن است که صنهاجیها مدتها قبل از مسلمانان سودانی بر آن سرزمین حکومت داشتند ( هیسکت، 70 ) .
در اواخر سدۀ 8 ق قدرت امپراتوری مالی رو به افول نهاد و گروهی که طوارقِ «مغشرن» خوانده می شدند، تمبوکتو را تصرف کردند و تنبکت کی محمد، فردی از صنهاجه را بر آنجا گماردند. در 873 ق/1468م سونی علی ( سنگای ) پایه گذار سلسلۀ سونیها اعلام استقلال کرد و شهر تمبوکتو را که در آن زمان در دست طوارق بود، تصرف کرد ( تریمینگام، 47, 93؛ هیسکت، 60؛ EI2 ) . اما علمای صنهاجی تمبوکتو که با افزایش رونق تجارتی این شهر، به قدرت خود پی برده بودند، با مشروعیت حکومت سونی علی که مسلمانی او مورد تردید بود، به مبارزۀ علنی برخاستند. در 898 ق/1493م در پی درگذشت سونی علی جنگ داخلی بروز کرد، اما محمد تور ( اَسکیا ) ، یکی از سرداران او، به این جنگ خاتمه داد و سنگای تحت حکمرانی اسکیا قرار گرفت ( هیسکت، 61 - 62 ) .
تبموکتو در دوران حکومت اسکیا وارد مرحله ای از رونق و رشد شد؛ علمای آنجا از احترام خاصی برخوردار بودند و دانشمندی چون احمد بابا تنبکتی در این دوره شهرت یافت ( هیسکت، 62 - 68؛ کوک، 221؛ EI2 ) . لئون افریقی که در سدۀ 10ق از این شهر دیدار کرده، آن را یکی از دولتهای سودان برشمرده است. در رأس هر یک از این دولتها، سلطانی مستقل قرار داشت و تمبوکتو یکی از 3 دولت قدرتمند سودان بود که دیگر دولتها مطیع آن بودند ( 1/33 ) .
1. Magsharen
در 999ق/1591م حکومت سنگای در پی اختلاف با شرفای سعدیۀ مراکش شکست خورد و امپراتوری سنگای و به تبع آن
تمبوکتو ضمیمۀ قلمرو سعدیان مراکش شد و در همین نبردها بود که احمد بابا تنبکتی را سعدیهای مراکش اسیر و زندانی کردند ( هیسکت، 68 - 69، 71؛ کوک، همانجا ) . سعدیهای مراکش پس از تسلط بر تمبوکتو، کوشیدند که از مخالفت علمای تمبوکتو برضد خود جلوگیری کنند ( هیسکت، 215 ) . آنان برای ادارۀ جامعۀ مراکشیان تمبو . . .
... [مشاهده متن کامل]
ظاهراً نخستین بار ابن بطوطه، جهانگرد معروف در سدۀ 8 ق/
14م، از این شهر نام برده است ( ص 690 ) . دربارۀ وجه تسمیه و معنـای این شهر اتفاق نظـر وجود ندارد. بعضی این نام را برگرفته از واژۀ «ب ک ت» در زبان زناگه می دانند که در آن زبان به معنی برجستگی و گره است و در واقع نام زنی بوده که نخستین نگهبان اردوگاه چادرنشینان آنجا بوده است ( سعدی، 21؛ EI2 ) ؛ برخی دیگر از محققان این نام را از ریشۀ «تی ـ ن ـ بوکت» به معنی محل بوکت دانسته اند و بر این باورند که این نام برگرفته از نام یک زن طوارق موسوم به بوکتو ست که چاهی در این شهر حفر کرد ( تریمینگام، 67؛ رکلو، XII/570؛ ویکی پدیا ) .
بنابر منابع تاریخی موجود، این شهر در حدود سال 490ق/ 1097م توسط مگسهارن1 طوارقی ساخته شد. در تمبوکتو نخست بربرهای صنهاجه سکنا داشتند، سپس عربهایی از مناطق گوناگون صحرای افریقا، روحانیان و بازرگانان سونینکه و دیوله و افراد قبایل سنگای ( سنغای ) ، فولانی و طوارق در آنجا اقامت گزیدند ( تریمینگام، 31 - 32؛ ویکی پدیا؛ رکلو، XII/574 - 575؛ EI2 ) . این شهر به سبب داشتن موقعیت جغرافیایی مناسب، محلی برای داد و ستد کاروانهای بازرگانان افریقایی، بربر، عرب و یهودی بود و به طور غیرمستقیم با بازرگانان اروپایی نیز ارتباط داشت ( همانجاها ) .
تمبوکتو مدتهای دراز نقش مهمی در تجارت طلا، عاج، پوشاک، نمک و سایر کالاها در صحرا و غرب افریقا ایفا می نمود ( ویکی پدیا؛ دیویدسن، 66 - 67 ) . در سدۀ 8 ق تمبوکتو تحت سیطرۀ امپراتوری مالی قرار گرفت ( تریمینگام، 67 ) . مشهورترین سلطان این پادشاهی منسا موسى ( حک 1312 - 1327م ) بود ( ابن خلدون، 7/351 - 352 ) که در سراسر سرزمینهای اسلامی نزد مسلمانان شناخته شده بود ( تریمینگام، همانجا ) .
منسا موسى در 724ق از طریق قاهره به مکه سفر کرد. او هنگام بازگشت از مکه شماری از دانشمندان عرب و بربر را که در میان آنها شاعری به نام ابواسحاق ابراهیم ساحلی از اهالی اندلس نیز بود و در فقه مالکی معلوماتی داشت، با خود همراه کرد. ظاهراً ابواسحاق در معماری نیز دارای مهارتهایی بود؛ زیرا در تمبوکتو مسجد جامع و اقامتگاهی برای منسا موسى برپا ساخت ( همو، 67 - 69؛ EI2؛ لئون افریقی، 2/165 - 166 ) . در همین دوران بود که تمبوکتو از موقعیت و مقام ممتازی برخوردار شد. در سدۀ 8ق مساجد دیگری نیز در این شهر بنا شد. از جملۀ آنها، مسجد سنکره بود که به تدریج با تشکیل جامعه ای از بربرهای صنهاجی که پیرامون آن گرد آمده بودند، روبه رشد نهاد و به یک مرکز عمدۀ تعلیمات علوم اسلامی در سودان غربی بدل گشت و آموزه های اسلامی از این مرکز به اقصا نقاط صحرا و سودان غربی گسترش یافت. مرینیان مراکش نخستین کسانی بودند که در جامعۀ تمبوکتو آثار علمی فراوانی از خود برجای گذاشتند که بدون شک افکار آنان با اندیشه ها و آموزه های متصوفه آمیختگی داشت، اما بعدها در سدۀ 10ق/16م اندیشه های علمای دینی مصری در این حوزۀ علمی برتری یافت و تعلیم و تربیت در آنجا گسترش پیدا کرد. در واقع، به نظر می رسد که در این دوره جامعۀ علمی تمبوکتو تحت تأثیر جامعۀ الازهر قاهره بوده است. شهرت علمای تمبوکتو از مرزهای سودان غربی گذشت و اجازاتی که علمای تمبوکتو برای طلاب علوم دینی صادر می کردند، افزون بر سودان در افریقای شمالی و مصر نیز معتبر بود ( هیسکت، 70 - 71؛ ویکی پدیا ) .
ابن بطوطه که در سدۀ 8 ق این شهر را دیده، نام آنجا را به صورت «تُنْبُکْتو» ضبط کرده است. او ساکنان این شهر را مسوفه از گروههای تشکیل دهندۀ صنهاجه که با روبندی دهان و قسمت پایین چهرۀ خود را می پوشاندند، معرفی کرده است ( ص 701 ) . این امر بیانگر آن است که صنهاجیها مدتها قبل از مسلمانان سودانی بر آن سرزمین حکومت داشتند ( هیسکت، 70 ) .
در اواخر سدۀ 8 ق قدرت امپراتوری مالی رو به افول نهاد و گروهی که طوارقِ «مغشرن» خوانده می شدند، تمبوکتو را تصرف کردند و تنبکت کی محمد، فردی از صنهاجه را بر آنجا گماردند. در 873 ق/1468م سونی علی ( سنگای ) پایه گذار سلسلۀ سونیها اعلام استقلال کرد و شهر تمبوکتو را که در آن زمان در دست طوارق بود، تصرف کرد ( تریمینگام، 47, 93؛ هیسکت، 60؛ EI2 ) . اما علمای صنهاجی تمبوکتو که با افزایش رونق تجارتی این شهر، به قدرت خود پی برده بودند، با مشروعیت حکومت سونی علی که مسلمانی او مورد تردید بود، به مبارزۀ علنی برخاستند. در 898 ق/1493م در پی درگذشت سونی علی جنگ داخلی بروز کرد، اما محمد تور ( اَسکیا ) ، یکی از سرداران او، به این جنگ خاتمه داد و سنگای تحت حکمرانی اسکیا قرار گرفت ( هیسکت، 61 - 62 ) .
تبموکتو در دوران حکومت اسکیا وارد مرحله ای از رونق و رشد شد؛ علمای آنجا از احترام خاصی برخوردار بودند و دانشمندی چون احمد بابا تنبکتی در این دوره شهرت یافت ( هیسکت، 62 - 68؛ کوک، 221؛ EI2 ) . لئون افریقی که در سدۀ 10ق از این شهر دیدار کرده، آن را یکی از دولتهای سودان برشمرده است. در رأس هر یک از این دولتها، سلطانی مستقل قرار داشت و تمبوکتو یکی از 3 دولت قدرتمند سودان بود که دیگر دولتها مطیع آن بودند ( 1/33 ) .
در 999ق/1591م حکومت سنگای در پی اختلاف با شرفای سعدیۀ مراکش شکست خورد و امپراتوری سنگای و به تبع آن
تمبوکتو ضمیمۀ قلمرو سعدیان مراکش شد و در همین نبردها بود که احمد بابا تنبکتی را سعدیهای مراکش اسیر و زندانی کردند ( هیسکت، 68 - 69، 71؛ کوک، همانجا ) . سعدیهای مراکش پس از تسلط بر تمبوکتو، کوشیدند که از مخالفت علمای تمبوکتو برضد خود جلوگیری کنند ( هیسکت، 215 ) . آنان برای ادارۀ جامعۀ مراکشیان تمبو . . .