تقسیمات کشوری تاجیکستان

تقسیمات کشوری تاجیکستان از ۲ ولایت، ۱ ناحیهٔ تابع جمهوری، ۱ پایتخت، ۴۷ ناحیه و ۳۶۸ جماعت تشکیل می شود که ولایت ها شامل ولایت خودمختار کوهستانی بدخشان، ولایت سغد، ولایت ختلان و ناحیه های تابع جمهوری می شوند. هر ولایت به چندین ناحیه و هر ناحیه به چندین جماعت و هر جماعت به چندین ده تقسیم می گردد.
تقسیمات کشوری جمهوری تاجیکستان از بدو تأسیس آن دستخوش تغییر بوده است و نام جای های آن به علت های گوناگون عوض شده است. برای نمونه، انگیزهٔ سیاسی در تغییر نام دو شهر عمدهٔ تاجیکستان مشهود است. در دورهٔ شوروی، دوشنبه پایتخت این کشور چندی استالین آباد خوانده می شد و به شهر خجند نیز لنین آباد می گفتند. برخی از تغییر نام ها به دلیل جابه جایی جمعیت بوده است. برای نمونه در اواخر دههٔ ۱۹۵۰ میلادی که گروهی از مردم مست چاه از بالا آب زرافشان به دشت های واقع در گوشهٔ شمال غربی تاجیکستان کوچانیده شدند، نام مست چاه را با خود به آن جا بردند. [ ۱]
ولایت خودمختار کوهستانی بدخشان، تنها ولایتی است که نام آن از بدو تشکیل تاجیکستان تاکنون بی تغییر مانده است. صفت «مختار» ( خودمختار ) برای این ولایت هرگز جدی نبوده است و آن اختیارات فرهنگی که قانون اساسی اتحاد شوروی برای نواحی خودمختار پیش بینی کرده بود، از جانب مردم بدخشان مورد تقاضا نبوده است. ولایت خجند در شمال که رشتهٔ حصار، آن را از دیگر نواحی تاجیکستان جدا می کند، در دورهٔ شوروی، لنین آباد خوانده می شد. نواحی مرکزی و جنوبی که تنهٔ اصلی تاجیکستان را تشکیل می دهد و مشتمل بر یک تا ۴ ولایت بوده، بارها دستخوش تجدیدنظر اداری واقع شده است. در سال ۱۹۴۴ میلادی این ناحیه مشتمل بر ولایت مرکزی وابسته به پایتخت یا «ناحیه های تابع جمهوری»، غرم، کولاب و قرغان تپه بود. ابتدا ولایت کولاب و سپس ولایت قرغان تپه در اوایل دههٔ ۱۹۸۰ میلادی از ناحیه های تابع جمهوری جدا شدند. پس از استقلال تاجیکستان دو ولایت کولاب و قرغان تپه در ولایت واحدی ادغام شدند که نام تاریخی ختلان بر آن نهاده شد. [ ۱]