تقدیم اعتدالین

[ویکی فقه] تقدیم اعتدالین، جابجایی بسیار کند برخوردگاه های دایرة البروج و استوای آسمانی است.
زمین هر روز یک دور حول محوری که از قطبهای شمال و جنوب می گذرد، می چرخد. این محور بر صفحه گردش زمین به دور خورشید عمود نیست، بلکه با خط عمود بر این صفحه، زاویه ثابتی) À) تقریباً برابر با ْ۲۳۱۲ (زاویه تمایل محور زمین؛ در نجوم دوره اسلامی: میل اعظم/ میل کلی) می سازد. از دید ناظر زمینی، صفحه استوای زمین با صفحه گردش ظاهری خورشید به دور زمین (صفحه دایرة البروج) همان زاویه À را می سازد. این امر را با استفاده از مفهوم کره آسمان به آسانی می توان مجسّم کرد. کره آسمان بنا به تعریف، کره ای است با شعاع بسیار بزرگ، چنانکه شعاع زمین نسبت به آن ناچیز است و زمین را می توان همچون نقطه ای در مرکز آن در نظر گرفت (توجه کنید که کره آسمان ابزاری ریاضی است که وجود خارجی ندارد). اکنون می توانیم به کمک پاره خطهای راستی که از (مرکز) ستاره و (مرکز) زمین می گذرد، همه ستاره ها را بر کره آسمان تصور کنیم. چون حرکت ویژه ستاره ها (کمان مرئی جابجایی ستاره ها بر اثر حرکت واقعی آن ها در فضا) بسیار ناچیز است، ستاره ها را می توان بر کره آسمان، «ثابت» در نظر گرفت. قطبهای شمال و جنوب زمین را هم روی این کره تصویر می کنیم و تصویرهای آن ها را قطبهای شمال و جنوب آسمانی می نامیم. از دید ناظر زمینی، کره آسمان ظاهراً روزی یک بار حول محور گذرنده از قطب شمال و قطب جنوب آسمانی می گردد. صفحه استوای زمین و صفحه گردش ظاهری سالانه خورشید به دور زمین، کره آسمان را در دو دایره عظیمه قطع می کنند که بترتیب استوای آسمانی و دایرة البروج خوانده می شوند. استوای آسمانی، کره آسمان را به نیمکره شمالی شامل قطب شمال آسمانی و نیمکره جنوبی شامل قطب جنوب آسمانی تقسیم می کند.
خورشید روی دایرة البروج
از دید ناظر زمینی، خورشید ظاهراً روی دایرة البروج در زمینه ستارگانِ ثابت حرکت می کند و سالی یک دور می زند. خورشید ضمن این دور زدن در دو هنگام به برخوردگاه دایرة البروج و استوای آسمانی می رسد. چون طول روز و طول شب در این دو هنگام برابرند، دو نقطه برخورد دایرة البروج و استوای آسمانی اعتدالین خوانده می شوند. اعتدال بهاری (ربیعی) تعیین کننده آغاز بهار و شروع سال نو ایرانی است؛ این هنگامی است که (مرکز) خورشید از نیمکره جنوبی کره آسمان خارج، و وارد نیمکره شمالی می شود. اعتدال پاییزی (خریفی) هنگامی است که (مرکز) خورشید نیمکره شمالی را ترک می کند و وارد نیمکره جنوبی می شود.
برآمده تر بودن زمین در نواحی استوا
از سوی دیگر چون زمین به دور خود می گردد، شکل آن کره کامل نیست بلکه در نواحی استوا برآمده تر است. به علت کشش گرانشی خورشید و ماه بر این نواحیِ زمین که استوا را به سوی بیرون می کشند، راستای فضایی محور زمین نسبت به ستارگانِ ثابت، چرخش کُندی با زمان تناوب تقریبی ۷۷۰، ۲۵ سال دارد (شکل ۱). ضمن این چرخش، زاویه بین استوا و دایرة البروج تقریباً ثابت می ماند (البته تغییرات اندکی با زمان تناوب ۶ر۱۸ سال وجود دارد که رقص محوری خوانده می شود و آن هم ناشی از تأثیر ماه است که در اینجا به آن نمی پردازیم). این چرخش دو اثر دارد:۱) قطب شمال آسمانی ظاهراً در زمینه ستارگان ثابت روی دایره ای حرکت می کند. اکنون این قطب نزدیک ستاره قطبی است، ولی دو هزار سال پیش چنین نبوده و در سال ۴۰۰۰ میلادی هم دیگر چنین نخواهد بود. ۲) دو برخوردگاه استوای آسمانی و دایرة البروج، یعنی اعتدال بهاری و اعتدال پاییزی، نیز ظاهراً در زمینه ستارگانِ ثابت از مشرق به مغرب (در خلاف جهت توالی بروج) حرکت می کنند. این پدیده تقدیم اعتدالین خوانده می شود. چون دوره تناوب این حرکت ۷۷۰، ۲۵ سال است، هر برخوردگاه روی دایرة البروج با سرعت تقریبی یک درجه در ۷۱ سال و هفت ماه حرکت می کند. اکنون اعتدال بهاری از صورت فلکی حوت به سوی صورت فلکی دل و حرکت می کند. براثر تقدیم اعتدالین، طول آسمانی ستارگان ثابت به اندازه یک درجه در هر ۷۱ سال و هفت ماه زیاد می شود (شکل ۲). طول دایره البروجی هر ستاره طبق تعریف، کمانی است از نقطه اعتدال بهاری تا تصویر قائم ستاره بر دایرة البروج، که در جهت حرکت ظاهری خورشید اندازه گیری می شود.
ابرخس
...

رجوع شود به:حرکت تقدیمی