[ویکی فقه] تفسیر ماوردی (کتاب). تفسیر ماوردی (النکت و العیون) تألیف علی بن محمد ماوردی از بزرگان صاحب نظر در مباحث سیاسى اسلام، شافعی مذهب، داراى تمایلات معتزلی و دانش آموخته حوزه هاى بصره و بغداد است.تفسیر او از مختصرترین تفاسیری است که در آن، به لغت و ادب و نقل و نقد آرای دیگران پرداخته شده و به سبک اهل نظر نگاشته شده است.
تفسیر ماوردی اثر ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب ماوردی بصری (متوفای ۴۵۰) است؛ نسبت وی به ماءورد (گلاب) بدین جهت بوده که پدرش گلاب می ساخت و می فروخت. ماوردی در بصره متولد شد و سپس به بغداد کوچ کرد. در آنجا به فراگیری حدیث و فقه پرداخت و به حلقه درس ابوحامد اسفراینی پیوست.هنگامی که در این علوم شهرت و مهارت یافت مدتی در بغداد و مدتی در بصره به تدریس پرداخت و پس از آن برای نشر علوم به شهرهای مختلف مسافرت کرد و سرانجام در بغداد مستقر گردید و به تدریس حدیث و فقه و تفسیر پرداخت و در همانجا هم آثار خود را در ادب و فقه و حدیث و تفسیر تالیف کرد.
معرفی اجمالی کتاب
تفسیر او از مختصرترین تفاسیری است که در آن، به لغت و ادب و نقل و نقد آرای دیگران پرداخته شده و به سبک اهل نظر نگاشته شده است. وی در مقدمه تفسیر خود می گوید: از آنجا که مفهوم برخی از آیات با تلاوت روشن می گردد ولی در پاره ای موارد نکات غامض و مشکلی وجود دارد که جز از دو راه نقل و اجتهاد قابل فهم نیست، بنای این کتاب را بر تاویل و تفسیر نکات غامض و مشکل نهادم و اقوال مفسرین گذشته و حال را در آن گرد آوردم و شرح نمودم و معناهای احتمالی ای را که به ذهن خطور می کرد، آوردم و البته مشخص نمودم که این معانی، معانی محتمل آیه است تا نظر من از میان نظریاتی که قبلا گفته شده معلوم و مشخص گردد و استنباط من از آیات دانسته شود.
ماوردی، علی بن محمد، النکت و العیون، ج۱، ص۲۱.
ماوردی در این تفسیر از هیچ کوششی برای اعمال رای و عقیده خود و اظهارنظر در شرح معانی آیات البته به روشی که خرد و اندیشه آن را بپسندد دریغ نورزیده است؛ در حالی که در نفی روش تفسیر به رای سعی نموده است. وی می گوید: برخی از پرهیزکاران که عمدتا از افرادی هستند که از علم و دانش بهره چندانی ندارند این حدیث (حدیث منع از تفسیر به رای) را به ظاهر حمل نموده و از اجتهاد و اعمال نظر در فهم کلام خدا (به رغم وجود شواهد کافی) امتناع ورزیده اند؛ مگر اینکه حدیث صحیحی در تفسیر آیه روایت شده باشد یا نص صریحی بر آن باشد. این رفتار برخلاف دستوری است که خداوند آشکارا در قرآن بیان کرده و مواضع غامض و مشکل را که وقوف بر آنها جز از راه مطابقت با کلام و اقوال صحیح و محکم ممکن نیست روشن کرده و مقصد و منظور خود را اظهار کرده و راه عذر را بر بندگانش بسته است و برای آنان راهی برای استنباط کلام خویش گشوده؛ همان طور که می فرماید: «لعلمه الذین یستنبطونه منهم؛
نساء/سوره۴، آیه۸۴.
...
تفسیر ماوردی اثر ابوالحسن علی بن محمد بن حبیب ماوردی بصری (متوفای ۴۵۰) است؛ نسبت وی به ماءورد (گلاب) بدین جهت بوده که پدرش گلاب می ساخت و می فروخت. ماوردی در بصره متولد شد و سپس به بغداد کوچ کرد. در آنجا به فراگیری حدیث و فقه پرداخت و به حلقه درس ابوحامد اسفراینی پیوست.هنگامی که در این علوم شهرت و مهارت یافت مدتی در بغداد و مدتی در بصره به تدریس پرداخت و پس از آن برای نشر علوم به شهرهای مختلف مسافرت کرد و سرانجام در بغداد مستقر گردید و به تدریس حدیث و فقه و تفسیر پرداخت و در همانجا هم آثار خود را در ادب و فقه و حدیث و تفسیر تالیف کرد.
معرفی اجمالی کتاب
تفسیر او از مختصرترین تفاسیری است که در آن، به لغت و ادب و نقل و نقد آرای دیگران پرداخته شده و به سبک اهل نظر نگاشته شده است. وی در مقدمه تفسیر خود می گوید: از آنجا که مفهوم برخی از آیات با تلاوت روشن می گردد ولی در پاره ای موارد نکات غامض و مشکلی وجود دارد که جز از دو راه نقل و اجتهاد قابل فهم نیست، بنای این کتاب را بر تاویل و تفسیر نکات غامض و مشکل نهادم و اقوال مفسرین گذشته و حال را در آن گرد آوردم و شرح نمودم و معناهای احتمالی ای را که به ذهن خطور می کرد، آوردم و البته مشخص نمودم که این معانی، معانی محتمل آیه است تا نظر من از میان نظریاتی که قبلا گفته شده معلوم و مشخص گردد و استنباط من از آیات دانسته شود.
ماوردی، علی بن محمد، النکت و العیون، ج۱، ص۲۱.
ماوردی در این تفسیر از هیچ کوششی برای اعمال رای و عقیده خود و اظهارنظر در شرح معانی آیات البته به روشی که خرد و اندیشه آن را بپسندد دریغ نورزیده است؛ در حالی که در نفی روش تفسیر به رای سعی نموده است. وی می گوید: برخی از پرهیزکاران که عمدتا از افرادی هستند که از علم و دانش بهره چندانی ندارند این حدیث (حدیث منع از تفسیر به رای) را به ظاهر حمل نموده و از اجتهاد و اعمال نظر در فهم کلام خدا (به رغم وجود شواهد کافی) امتناع ورزیده اند؛ مگر اینکه حدیث صحیحی در تفسیر آیه روایت شده باشد یا نص صریحی بر آن باشد. این رفتار برخلاف دستوری است که خداوند آشکارا در قرآن بیان کرده و مواضع غامض و مشکل را که وقوف بر آنها جز از راه مطابقت با کلام و اقوال صحیح و محکم ممکن نیست روشن کرده و مقصد و منظور خود را اظهار کرده و راه عذر را بر بندگانش بسته است و برای آنان راهی برای استنباط کلام خویش گشوده؛ همان طور که می فرماید: «لعلمه الذین یستنبطونه منهم؛
نساء/سوره۴، آیه۸۴.
...
wikifeqh: النکت_و_العیون