[ویکی نور] تفسیر جامع آیات الاحکام. تفسیر جامع آیات الأحکام، اثر زین العابدین قربانی لاهیجی، شرح و تفسیر آیاتی از قرآن کریم است که دربردارنده احکام شرعی فرعی و به اصطلاح، مسائل فقهی می باشند. کتاب، به زبان فارسی و در 1373ش، نوشته شده است.
مطالب کتاب در دوازده جلد سامان یافته و در ابتدای هر جلد، مقدمه ای از نویسنده در توضیح اجمالی محتوای مجلدات، آمده است.
دانشمندان اهل سنت و تشیع، در نوشتن کتاب های آیات الأحکام، دارای دو شیوه مختلف بوده و هستند: اهل سنت آیاتی را که مبین حکم و یا موضوع و محور حکمی بوده، به ترتیب سوره های قرآن، مطرح می کنند و مورد بررسی قرار می دهند، ولی دانشمندان شیعه، تنها آیات مشتمل بر حکمی از احکام شرعی (نه موضوع و محور حکمی) را طبق ابواب فقه اسلامی، از طهارت تا دیات، مد نظر قرار داده، در فهم مفاد آن ها به بحث و اجتهاد می پردازند؛ مثلا اهل سنت نخستین آیه ای را که مورد بحث قرار می دهند، «بسم الله الرحمن الرحیم» است که در ابتدای سوره «فاتحة الکتاب» قرار دارد و در آن از این لحاظ بحث می شود که آیا «بسم الله» جزء سوره هست یا نه؟ آیا قرائت آن در فاتحة الکتاب لازم است یا نه و... ولی شیعه نخستین آیه ای را که مورد بحث قرار می دهد، آیه 6 از سوره مائده است: «یا أیها الذین آمنوا إذا قمتم إلی الصلاة فاغسلوا وجوهکم و...» که مربوط به وضو، غسل و تیمم می باشد. هرکدام از این دو شیوه، امتیازاتی دارد، ولی شیوه شیعه، نظر به همسانی با ابواب فقه اسلامی، سهل الوصول تر، منظم تر و طبیعی تر است و لذا نویسنده طبق همین شیوه، کتاب را سامان داده است.
جلد اول، «کتاب طهارت» و «کتاب صلاة» را در خود جای داده و لذا آیاتی که مربوط به احکام مرتبط با طهارت و نماز می باشند، در آن آمده است. در مقدمه نویسنده در این جلد، ابتدا ضرورت تفسیر قرآن و تفسیر آیات الأحکام توضیح داده شده و سپس به نمونه هایی از تفاسیر آیات الأحکام (از جمله «أحکام القرآن» ابوعبدالله محمد بن ادریس شافعی، «أحکام القرآن» ابوالحسن علی بن حجر بن محمد سعدی، «أحکام القرآن» قاضی ابواسحق اسماعیل بن اسحق ازدی، «تفسیر آیات الأحکام» شمس الدین محمد بن ابی بکر دمشقی حنبلی و...)، نخستین مؤلف آیات الأحکام، ویژگی های عامه و خاصه در نگارش آیات الأحکام و مهم ترین کتاب در این رابطه، اشاره شده است .
نویسنده، معتقد است با آنکه عامه و خاصه، از همان قرن های دوم و سوم قمری، به جهت کثرت نیاز جامعه اسلامی به فهم و درک معانی بلند «آیات الأحکام»، به شرح و تفسیر آن پرداخته اند، اما اولا بسیاری از آن ها به مرور زمان از بین رفته و یا به حلیه طبع آراسته نشده است و ثانیا همه آن ها در یک مرحله و رتبه نیستند. به نظر وی مهم ترین کتبی که در این زمینه، نگارش یافته است، عبارتند از: «کنز العرفان» فاضل مقداد، «مسالک الأفهام» علامه محمدجواد کاظمی، «قلائد الدرر» علامه جزائری و... .
مطالب کتاب در دوازده جلد سامان یافته و در ابتدای هر جلد، مقدمه ای از نویسنده در توضیح اجمالی محتوای مجلدات، آمده است.
دانشمندان اهل سنت و تشیع، در نوشتن کتاب های آیات الأحکام، دارای دو شیوه مختلف بوده و هستند: اهل سنت آیاتی را که مبین حکم و یا موضوع و محور حکمی بوده، به ترتیب سوره های قرآن، مطرح می کنند و مورد بررسی قرار می دهند، ولی دانشمندان شیعه، تنها آیات مشتمل بر حکمی از احکام شرعی (نه موضوع و محور حکمی) را طبق ابواب فقه اسلامی، از طهارت تا دیات، مد نظر قرار داده، در فهم مفاد آن ها به بحث و اجتهاد می پردازند؛ مثلا اهل سنت نخستین آیه ای را که مورد بحث قرار می دهند، «بسم الله الرحمن الرحیم» است که در ابتدای سوره «فاتحة الکتاب» قرار دارد و در آن از این لحاظ بحث می شود که آیا «بسم الله» جزء سوره هست یا نه؟ آیا قرائت آن در فاتحة الکتاب لازم است یا نه و... ولی شیعه نخستین آیه ای را که مورد بحث قرار می دهد، آیه 6 از سوره مائده است: «یا أیها الذین آمنوا إذا قمتم إلی الصلاة فاغسلوا وجوهکم و...» که مربوط به وضو، غسل و تیمم می باشد. هرکدام از این دو شیوه، امتیازاتی دارد، ولی شیوه شیعه، نظر به همسانی با ابواب فقه اسلامی، سهل الوصول تر، منظم تر و طبیعی تر است و لذا نویسنده طبق همین شیوه، کتاب را سامان داده است.
جلد اول، «کتاب طهارت» و «کتاب صلاة» را در خود جای داده و لذا آیاتی که مربوط به احکام مرتبط با طهارت و نماز می باشند، در آن آمده است. در مقدمه نویسنده در این جلد، ابتدا ضرورت تفسیر قرآن و تفسیر آیات الأحکام توضیح داده شده و سپس به نمونه هایی از تفاسیر آیات الأحکام (از جمله «أحکام القرآن» ابوعبدالله محمد بن ادریس شافعی، «أحکام القرآن» ابوالحسن علی بن حجر بن محمد سعدی، «أحکام القرآن» قاضی ابواسحق اسماعیل بن اسحق ازدی، «تفسیر آیات الأحکام» شمس الدین محمد بن ابی بکر دمشقی حنبلی و...)، نخستین مؤلف آیات الأحکام، ویژگی های عامه و خاصه در نگارش آیات الأحکام و مهم ترین کتاب در این رابطه، اشاره شده است .
نویسنده، معتقد است با آنکه عامه و خاصه، از همان قرن های دوم و سوم قمری، به جهت کثرت نیاز جامعه اسلامی به فهم و درک معانی بلند «آیات الأحکام»، به شرح و تفسیر آن پرداخته اند، اما اولا بسیاری از آن ها به مرور زمان از بین رفته و یا به حلیه طبع آراسته نشده است و ثانیا همه آن ها در یک مرحله و رتبه نیستند. به نظر وی مهم ترین کتبی که در این زمینه، نگارش یافته است، عبارتند از: «کنز العرفان» فاضل مقداد، «مسالک الأفهام» علامه محمدجواد کاظمی، «قلائد الدرر» علامه جزائری و... .
wikinoor: تفسیر_جامع_آیات_الأحکام