تفسیر تطبیقی

[ویکی شیعه] تفسیر تطبیقی در زبان فارسی معنایی متفاوت از معنای تفسیر تطبیقی در زبان عربی دارد، در عربی تطبیق از ماده « ط ـ ب ـ ق » به معنای اجرا، عملی کردن و منطبق ساختن است. از این روی در حوزه زبان و فرهنگ عربی مراد از تفسیر تطبیقی، کاربردی کردن تعالیم قرآن و تطبیق و اجرای تعالیم و دستورات کلی آن در زندگی و منطبق ساختن آن ها بر قاعده های جزئی تر و مصادیق عینی است، اما در حوزه زبان و فرهنگ فارسی مقصود از تفسیر تطبیقی، مطالعه ای مقایسه ای در حوزه تفسیر است. این مقایسه می تواند در حوزه هایی متنوع از تفسیر آیات قرآن و نیز میان تفاسیر متنوع و مختلف اسلامی از قرآن کریم انجام گیرد.
از این روی در تفسیر تطبیقی میان دیدگاه های دو مذهب یا دو مکتب تفسیری یا دو مفسر مختلف یا میان معارف قرآن با آموزه های کتب مقدس یا سایر معارف بشری مقایسه صورت می گیرد.
کشف اضلاع ناپیدای قرآن، خارج کردن مفسر از حصرگرایی، شناخت نقاط اشتراک و اختلاف دو طرف مورد مقایسه و کاستن از تعصب های نابجا و بی مورد از مهم ترین فواید روش تطبیقی در تفسیر قرآن است.

[ویکی نور] تفسیر تطبیقی نوشتاری است به قلم دکتر فتح اللّه نجارزادگان که به بررسی تطبیقی مبانی تفسیر قرآن و معارفی از آیات در دیدگاه فریقین (شیعه و اهل سنّت) می پردازد.بنابراین مراد از تطبیق در این نوشتار، مقایسۀ بین دو مکتب از میان مکاتب یا روش های گوناگون تفسیری مانند روش ادبی، اجتهادی، کلامی و...نیست بلکه بررسی تطبیقی تفسیر آیات، فارغ از روش ها و مکاتب گوناگون آن تنها براساس دو منظر شیعی و اهل سنت می باشد.استفاده از چنین روش تفسیری ای به کشف نقاط قوت و ضعف فریقین در مبانی تفسیر و دیدگاههای تفسیری و نیز شناخت نقاط اشتراک و افتراق ایشان در این زمینه، همچنین مرزبندی دقیق اختلافات مبنایی با تفاوتهای بنایی و بررسی و نقد هرکدام، کشف اختلاف های لفظی فریقین و خارج کردن آنها از محل بحث، برملا ساختن بسیاری از داوریهای ناآگاهانه و غیره کمک می نماید.
این نوشتار در دو حوزۀ مبانی تفسیر و معارف آیات قرآن از دیدگاه فریقین به بحث نشسته است.
در حوزۀ مبانی تفسیر، اصول و پیش فرضهای فریقین دربارۀ تفسیر قرآن در دو بخش مبانی مشترک و مبانی مختص مورد بررسی قرار می گیرند.در حوزۀ معارف آیات، موضوعاتی از قرآن کریم گزینش شده و تفسیر آنها از دیدگاه فریقین به صورت تطبیقی بررسی می شود.این گزینش براساس اولویت ها و نیازهاست.بخشی از این اولویت ها در تفاوت دیدگاههای تفسیری شیعه و اهل سنت (به طور عام) و بخشی در تفاوت دیدگاههای شیعه با وهابیان (به طور خاص) تعیین شده اند.
کتاب مشتمل بر پیشگفتاری از نویسنده و پنج بخش ذیل می باشد:
بخش اول: «مبانی مشترک در تفسیر فریقین» شامل عناوین:امکان فهم و جواز تفسیر قرآن، حرمت تفسیر به رأی، وجود سطح ها و ساحت ها برای قرآن، حجیّت سنّت پیامبر خدا در تفسیر و مصونیت قرآن از تحریف می باشد.

[ویکی فقه] تفسیر تطبیقی (ابهام زدایی). تفسیر تطبیقی ممکن است در معانی ذیل به کار رفته و یا عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • تفسیر تطبیقی (علوم قرآنی)، مطالعه مقایسه ای تفاسیر مختلف یا قرآن و عهدین• تفسیر تطبیقی (کتاب)، بررسی تطبیقی مبانی تفسیر قرآن و معارفی از آیات در دیدگاه فریقین (شیعه و اهل سنت)
...

[ویکی فقه] تفسیر تطبیقی (علوم قرآنی). تفسیر تطبیقی تفسیری کاربردی است و مطالعه مقایسه ای تفاسیر مختلف یا قرآن و عهدین است.
بعضی تفسیر تطبیقی را چنین تعریف کرده اند که مفسر آیاتی از قرآن را محور قرار داده، سپس به جست و جوی آرای مفسران اعم از قدما و متأخران و اعم از این که روش تفسیری آن ها عقلی یا نقلی باشد همراه با ذکر وجوه و احتمالات مطرح شده از سوی آنان برآمده، به مقایسه و ارزیابی میان آن ها بپردازد. بعضی دیگر تفسیر تطبیقی یا مقارَن را به بررسی مقایسه ای میان دیدگاه های شیعه و اهل سنت درباره مفاهیم قرآن محدود کرده، می گویند: مراد از این تطبیق، مقایسه میان دو مکتب از مکاتب تفسیری و روش های گوناگون تفسیری چون روش ادبی، روایی و کلامی نیست، بلکه بررسی تطبیقی تفسیر آیات، فارغ از روش ها و مکاتب تنها بر اساس دو منظر شیعی و اهل سنت است. اما هر دو تعریف به ویژه تعریف دوم به صورت جزئی تنها به بعضی از ابعاد تفسیر تطبیقی نظر دارند، زیرا دامنه تفسیر تطبیقی می تواند بسیار فراتر از مطالعه تطبیقی آرای مفسران شیعه درباره مفاهیم قرآن یا حتی در محدوده بررسی آرای مفسران قدیم و جدید و ارزیابی آن بوده و به حوزه مطالعات تطبیقی میان قرآن و عهدین یا میان دو مکتب تفسیری یا دو روش تفسیری و... تعمیم داده شود.
← تعریف دیگر
در طول تاریخ تفسیر درایتی و اجتهادی کم و بیش مقایسه هایی میان آرای تفسیری گذشتگان و نقد و بررسی هایی درباره آن ها انجام گرفته است. این مقایسه ها در تفاسیر با گرایش کلامی و فقهی برجسته تر بوده است؛ اما در هیچ یک از آن آثار، مقایسه در چارچوب اصول و قواعدی روشن و شیوه ای منظم و از پیش معرفی شده انجام نگرفته است. تفسیر طبری از کهن ترین این آثار است. در دوره معاصر و پس از گسترش مطالعات تطبیقی در حوزه ادبیات و سایر رشته ها و شاخه های علمی، در حوزه تفسیر قرآن نیز مطالعات تطبیقی با روش های جدید رو به گسترش نهاد. مطالعات تطبیقی در این آثار عمدتاً بر محور موضوعی قرآنی یا آیه ای بحث برانگیز انجام گرفته است. از جمله این مطالعات در حوزه تطبیقی میان قرآن و عهدین، کتاب القرآن الکریم والتورات والانجیل والعلم اثر نویسنده مسیحی، موریس بوکای و کتاب محمد فی التورات والانجیل والقرآن اثر ابراهیم خلیل، نگرشی تطبیقی به زن در آینه قرآن و آیین های زرتشت ، یهود و مسیح اثر الهه وکیلی و بررسی مسایل وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و عهدین از اعظم پرچم است. در حوزه قصه های قرآنی نیز آثار فراوان دیگری به صورت تطبیقی میان قرآن و عهدین تدوین شده اند؛ از جمله بررسی قصه یوسف (علیه السلام) به صورت تطبیقی میان قرآن و تورات در کتاب الظاهرة القرآنیة تألیف مالک بن نبی . شمار زیادی پایان نامه دانشجویی نیز به بررسی تطبیقی قصه هایی از قرآن به ویژه قصه پیامبران پرداخته اند. در حوزه مباحث کلامی مورد اختلاف میان شیعه و اهل سنت به ویژه در مسائل مربوط به امامت و ولایت نیز آثار قرآنی چندی در قالب مطالعه تطبیقی تدوین شده اند؛ مانند تفسیر تطبیقی اثر فتح الله نجارزادگان. بخشی از این آثار نیز در قالب پایان نامه های دانشجویی صورت پذیرفته است؛ مانند خدا و صفات خدا در مکتب امامیه و ماتُریدیه از حیات الله ناطقی، تفسیر تطبیقی آیه مودت از فداحسین عابدی و بررسی تطبیقی آیه تطهیر از دیدگاه مذهب اهل بیت (علیهم السلام) و اهل سنت از ایلقمار اسماعیل زاده. مباحث فقهی و آیات الاحکام قرآن نیز از دیگر موضوعاتی اند که گاه آثاری به صورت پراکنده به مطالعه تطبیقی آن ها پرداخته اند؛ از جمله آیات الاحکام تطبیقی از محمد فاکر میبدی و بررسی تطبیقی آیات حدود از علی رضا جمشیدی و سید جعفر حسینی. عمده این آثار از روشمندی صحیح همراه با اصول و معیارهای لازم برای یک اثر تطبیقی مطلوب برخوردار نیستند.
اهمیت و فواید تفسیر تطبیقی
...

[ویکی فقه] تفسیر تطبیقی (کتاب). «تفسیر تطبیقی» نوشتاری است که به بررسی تطبیقی مبانی تفسیرقرآن و معارفی از آیات در دیدگاه فریقین (شیعه و اهل سنت) می پردازد.
بنابراین مراد از تطبیق در این نوشتار، مقایسه بین دو مکتب از میان مکاتب یا روش های گوناگون تفسیری مانند روش ادبی، اجتهادی، کلامی و... نیست بلکه بررسی تطبیقی تفسیر آیات، فارغ از روش ها و مکاتب گوناگون آن تنها براساس دو منظر شیعی و اهل سنت می باشد. استفاده از چنین روش تفسیری ای به کشف نقاط قوت و ضعف فریقین در مبانی تفسیر و دیدگاههای تفسیری و نیز شناخت نقاط اشتراک و افتراق ایشان در این زمینه، همچنین مرزبندی دقیق اختلافات مبنایی با تفاوتهای بنایی و بررسی و نقد هرکدام، کشف اختلاف های لفظی فریقین و خارج کردن آنها از محل بحث، برملا ساختن بسیاری از داوریهای ناآگاهانه و غیره کمک می نماید. این نوشتار در دو حوزه مبانی تفسیر و معارف آیات قرآن از دیدگاه فریقین به بحث نشسته است.در حوزه مبانی تفسیر، اصول و پیش فرضهای فریقین درباره تفسیر قرآن در دو بخش مبانی مشترک و مبانی مختص مورد بررسی قرار می گیرند. در حوزه معارف آیات، موضوعاتی از قرآن کریم گزینش شده و تفسیر آنها از دیدگاه فریقین به صورت تطبیقی بررسی می شود. این گزینش براساس اولویت ها و نیازهاست. بخشی از این اولویت ها در تفاوت دیدگاههای تفسیری شیعه و اهل سنت (به طور عام) و بخشی در تفاوت دیدگاههای شیعه با وهابیان (به طور خاص) تعیین شده اند.
ساختار کتاب
کتاب مشتمل بر پیشگفتاری از نویسنده و پنج بخش ذیل می باشد: بخش اول: «مبانی مشترک در تفسیر فریقین» شامل عناوین: امکان فهم و جواز تفسیر قرآن، حرمت تفسیر به رای، وجود سطح ها و ساحت ها برای قرآن، حجیت سنت پیامبرخدا در تفسیر و مصونیت قرآن از تحریف می باشد. بخش دوم: «مبانی مختص در تفسیر فریقین» عناوین: حجیت سنت اهل بیت علیهم السّلام در تفسیر آیات،حجیت عقل در تفسیر قرآن و حجیت قول صحابه در تفسیر قرآن را دربر دارد. بخش سوم: «بررسی تطبیقی آیه عصمت» شامل عناوین: کلیات، نقاط مشترک فریقین در تفسیر آیه، بررسی دیدگاه شیعه در تفسیر آیه، بررسی دیدگاههای اهل سنت در تفسیر آیه و ارزیابی و نقد شبهات درباره دیدگاه شیعه می باشد. بخش چهارم: «بررسی تطبیقی آیه غار» شامل: کلیات، نقاط مشترک فریقین در تفسیر آیه، بررسی دیدگاه اهل سنت در تفسیر آیه و بررسی دیدگاه شیعه در تفسیر آیه می باشد. بخش پنجم: «راهنمای بررسی تفسیر تطبیقی آیاتی از قرآن» در این بخش به بررسی تطبیقی ۱۸ آیه از قرآن (آیات ۵۵ و ۵۶ مائده، ۵۹ نساء ، ۳ مائده ، ۵ قصص ، ۳ زمر ، ۹۷ یوسف ، ۶۴ نساء، ۸۴ توبه ، ۲۱ کهف ، ۱۱۴ مائده، ۴ ممتحنه ، ۱۰۰ توبه، ۱۸ فتح ، ۳ و ۴ تحریم ، ۶ احزاب ، ۷۴ انعام ، ۱۸۸ اعراف و ۴۰ نمل ) به صورت اجمال پرداخته شده است. در پایان هریک از عناوین ذیل بخش پنجم قسمتی با عنوان «پرسش و پژوهش» قرار داده شده و در انتهای کتاب نمایه های کتاب درج شده است.
نسخه شناسی
کتاب حاضر به قلم آقای دکتر فتح الله نجارزادگان و به زبان فارسی در قطع وزیری با جلد شومیز در ۴۸۶ صفحه برای بار نخست در سال ۱۳۸۳ هجری شمسی توسط «انتشارات مرکز جهانی علوم اسلامی» قم منتشر شده است.
منبع
...