تفسیر الوسی

[ویکی فقه] تفسیر آلوسی (کتاب). تفسیر آلوسی با نام روح المعانی اثر سیدمحمود افندی آلوسی بغدادی فقیه، مفسر، ادیب و مفتی بغداد است.تفسیر آلوسی گسترده ترین تفسیری است که پس از تفسیر فخر رازی به شیوه کهن ظهور یافته است؛ بلکه می توان گفت: نسخه دوم تفسیر رازی است ولی با اندکی تغییر. این تفسیر، یک دایرة المعارف تفسیری طولانی و مفصل است که تقریبا از حجم و حدود تفسیری خارج شده است.این کتاب در بردارنده اقوال و آرای علمای گذشته و شامل گزیده هایی از تفاسیر پیشین و بیشتر از همه از تفسیر فخر رازی بهره برده است، و در این تفسیر سخن به درازا کشیده شده و مسائلی مطرح شده است که چندان فایده ای ندارد و گاه از مرز تفسیر بودن بیرون رفته، موجب ملال و خستگی می گردد.
روح المعانی اثر سیدمحمود افندی آلوسی بغدادی (متوفای ۱۲۷۰). وی شیخ العلمای حنفیان بغداد بود. جامع معقول و منقول، آگاه به مبادی اصول و فروع و محدث و مفسری آگاه به شمار می رفت. وی حافظه نیرومندی داشت و هرچه را به خاطر می سپرد همواره نسبت به آن حضور ذهن داشت. خود وی در این باره می گوید: هرگز ذهنم در خصوص چیزی که آن را حفظ کرده ام به من خیانت نورزیده است. در سال ۱۲۴۲ منصب افتای حنفیان را در بغداد برعهده گرفت و سپس متولی اوقاف مدرسه مرجانیه بغداد گردید. در سال ۱۲۶۳ از سمت افتاء کناره گرفت و به تفسیر قرآن پرداخت و پس از اتمام آن، آن را با خود به قسطنطنیه برد تا بر سلطان عبدالحمید خان عرضه نماید؛ و توجه او را به آن معطوف داشت.
معرفی اجمالی کتاب
روح المعانی گسترده ترین تفسیر و جامع ترین آن در نوع خود، میان اهل سنت می باشد.تفسیر وی در بردارنده اقوال و آرای علمای گذشته و شامل گزیده هایی از تفاسیر پیشین؛ مانند تفسیر ابن عطیه، تفسیر ابوحیان، تفسیر کشاف، تفسیر ابوالسعود، تفسیر ابن کثیر و تفسیر بیضاوی و بیشتر از همه از تفسیر فخر رازی بهره برده و احیانا بخش هایی از منقولات تفسیر رازی را نقد کرده است.وی در تفسیرش، درباره مسائل اصول و فروع، نسبت به مذهب سلف تعصب ورزیده و تعصب خود را آشکارا بیان می کرده و به همین علت در بسیاری از موارد، ادب نویسندگی را رعایت ننموده است؛ به طور مثال در تفسیر آیه «الله یستهزی بهم و یمدهم فی طغیانهم یعمهون؛
بقره/سوره۲، آیه۱۵.
آلوسی در مقدمه تفسیر می نویسد که: از دوران کودکی دنبال کشف اسرار مکتوم قرآن بوده است و از خداوند آن را طلب کرده است، کودکی و بازی های آن را و نوجوانی و شهوات آن را به کنار نهاده، به این فکر مشغول بود، دوران جوانی در این امر مطالعه نمود تا خداوند این توفیق را به او عطا نمود و قبل از ۲۰ سالگی به دفع اشکالات و شبهاتی پرداخت که بر ظاهر قرآن وارد کرده بودند و حاصل آن «دقائق التفسیر» شد. این فکر ادامه داشت تا در رجب سال ۱۲۵۲ هجری، در رؤیا دید که خداوند به او امر نموده که آسمان و زمین را طی نماید، او نیز طی کرد و در حالیکه دستی بر آسمان و دستی بر آب داشت، بیدار شد. در پی تعبیر خواب به این نتیجه رسید که مراد تالیف تفسیر است. پس از آن در ۱۶ شعبان همان سال در سن ۴۳ سالگی در عهد سلطان محمودخان نوشتن را آغاز و در چهارم ربیع الثانی سال ۱۲۶۷ هجری به اتمام رساند پس از مشورت نام آن را «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی»، نهاد.
روش تفسیری
...