تفسیر القران العظیم

[ویکی اهل البیت] تفسیر القرآن العظیم (ابن ابى حاتم). « تفسیر القرآن العظیم» معروف به تفسیر ابن ابی حاتم، تفسیری مأثور به زبان عربی، شامل کل قرآن می باشد. ابن ابی حاتم تفسیر خود را بر اساس آثار رسیده از صحابه و تابعان بنا نهاد و کمال دقت را در اسناد و منابع روایی خود به خرج داد، تا آنجا که توانست در به دست آوردن روایات صحیح کوشید، از این رو تفسیر وی مورد توجه همگان قرار گرفت جلال الدین سیوطی می نویسد( الاتقان ج 4 ص 212):« کتاب ابن جریر طبری ارزشمندترین و گران سنگ ترین تفسیرهاست، پس از او، ابن ابی حاتم... می باشد و همه آنها مستند به صحابه و تابعان و پیروان آنان است.»
در تفسیر وی روایات معتبری یافت می شود که آنها را در جای دیگری نمی توان یافت. ابن ابی حاتم، محتوای تفاسیر پیش از خود را( از جمله، تفسیرهای سعید بن جبیر و مقاتل بن حیان و غیره) در درون تفسیرش جای داد و اگر او نبود، این آثار از میان رفته بود. تفسیر او را منبع سرشار و قابل اعتمادی برای مفسران پس از وی، در همه ادوار، دانسته اند.
بغوی( متوفای 516)، ابن کثیر( متوفای 774)، شوکانی و دیگران در تفاسیر خود، از وی بهره فراوان برده اند. جلال الدین سیوطی( متوفای 911) می گوید:« تفسیر او را در الدر المنثور» تلخیص کرده ام» ابن تیمیة در مجموع الفتاوی، ابن حجر عسقلانی در فتح الباری و دیگران در کتابهای خود مقدار زیادی از روایات وی را نقل نموده اند.
وی در وصف و بیان روش تفسیر خود می نویسد:« کوشیدم تا این تفسیر را با صحیح ترین آثار سلف صالح فراهم سازم. نخست آثار منقول از پیامبر اکرم« صلی الله علیه و آله» را جداگانه آوردم و کسی را با او همراه نساختم. سپس به تفاسیر منقول از بزرگان صحابه پرداختم و در پی آن، تفاسیر تابعان را آورده ام و موارد وفاق و اختلاف آنان را یادآور شدم.»
ابن ابی حاتم در تفسیر هر آیه، به روایات مأثور( منقول) پیرامون هر یک پرداخته و در صورت اختلاف متن، تحت عنوانهای« وجه دوم»،« وجه سوم» و... آنها را مطرح کرده و اقوال را به گونه ای منظم و جدا از هم آورده است.
ایشان هرگز به مسائل جنبی نپرداخته است به همین جهت، تفسیری کاملا مبتنی بر نصوص وارده می باشد و چیزی با آن آمیخته نشده است. از این رو در این تفسیر به طور پراکنده تنها آیاتی که درباره آنها روایاتی نقل شده، تفسیر شده است.
ابن ابی حاتم تفسیر خود را( پس از تسمیة) چنین آغاز می کند:« الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی محمد خاتم الانبیاء و علی آله اجمعین...» و روشن است که این شیوه، روش ارادتمندان به خاندان نبوت است. در ضمن تفسیر نیز به مواردی برخورد می کنیم که به دیدگاه تشیع نزدیکتر است،( گر چه خود، شافعی می نمایاند) از جمله ذیل آیه 56 سوره احزاب« ان الله و ملائکته یصلون علی النبی...» جلد 10 تفسیر صفحه 3151: از پیامبر( ص) روایت می کند که، فرمود: بگویید:« اللهم صلی علی محمد و علی آل محمد، کما صلّیت علی ابراهیم و علی آل ابراهیم. انک حمید مجید. و بارک علی محمد و آل محمد، کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم، انک حمید مجید.»
در ذیل آیه 33 سوره احزاب شأن نزول آن را در مورد پنج تن آل عبا از عائشه و ام سلمه نقل می نماید و نیز ذیل آیه 214:«و انذر عشیرتک الاقربین»روایت« و یکون خلیفتی فی اهلی» را درباره حضرت علی( ع) آورده است. ج 9 ص 2826. و ذیل آیه 219 شعراء:«و تقلبک فی الساجدین»نیز شاخصه عقیدتی مکتب تشیع( نا آلودگی نیاکان معصومین) را مطرح می سازد و به دو طریق از ابن عباس( در تأویل آیه) روایت می کند که: پیامبر( ص) پیوسته در اصلاب انبیاء جا به جا می شد تا مادر او را زائید.» ج 9 ص 2828. طبری با آنکه هم عصر ابن ابی حاتم بوده، هیچیک از این روایات را در تفسیرش نیاورده و شاید به آن دست نیافته است و این برتری ابن ابی حاتم و گستردگی اطلاعات وی را می رساند.

[ویکی فقه] تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم). نام اصلی تفسیر ابن ابی حاتم، «تفسیرالقرآن العظیم مسنداً عن الرسول» است که توسط ابومحمد عبدالرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر بن داود بن مهران حنظلی ابن ابی حاتم رازی (۲۴۰ـ۳۲۷ق) تدوین و تصنیف شده است. او که از علمای بزرگ علم رجال و حدیث اهل سنت بود، در عین حال به شیعه و امامان بزرگوار آنها گرایش داشت.
خانواده وی اصالتا اصفهانی بوده و سپس به ری مهاجرت کرده اند. در سال ۲۴۰ زاده شد و در سال ۳۲۷ _در سن ۸۷ سالگی_ در شهر ری درگذشت و همانجا مدفون گردید. وی در سایه پدری دانش دوست پرورش یافت. ابن ابی حاتم می گوید: در کودکی قرآن را حفظ کردم. پدرم مرا واداشت تا قبل از اشتغال به علم حدیث به فراگیری قرآن بپردازم و با دستور او قرآن را نزد فضل بن شاذان فرا گرفتم سپس به فراگیری حدیث پرداختم. او سفرهای علمی فراوانی کرده است. می گوید: در سال ۲۵۵ پیش از رسیدن به سن بلوغ همراه پدرم روانه خانه خدا شدیم. هنگام رسیدن به ذو الحلیفه (مسجد شجره: میقات اهل مدینه) محتلم شدم، پدرم خرسند گردید که موفق به گزاردن حجة الاسلام گردیدم و در مکه از محمد بن عبدالرحمان مقری بهره بردم.وی در سفر دیگرش به مکه در سال ۲۶۰ از محمد بن حماد تهرانی نیز دانش آموخت. در سال ۲۶۲ به کشورهای خلیج و مصر و شام سفر کرد و در سال ۲۶۴ رهسپار اصفهان گردید و به خدمت یونس بن حبیب رسید. وی در طلب دانش رنج ها برد و شاگردانی برجسته _مانند ابن حیان (متوفای ۳۵۴)، ابن عدی (متوفای ۳۶۵)، ابن حبان (متوفای ۳۶۹)، قاضی میانه جی (متوفای ۳۷۵)، حاکم نیشابوری (متوفای ۳۷۸) و ابن منده (متوفای ۳۹۵) پرورد. ابویعلی خلیلی در وصف او می گوید: وی، علم پدر و ابوزرعه را فرا گرفت و دریایی از علم و معرفت بود. در علم فقه و معرفة الرجال و شناخت اقوال و آراء مختلفه صحابه و تابعان و علمای بلاد (نیز) سرآمد بود.
روش تفسیری ابن ابی حاتم
ابن ابی حاتم تفسیر خود را بر اساس آثار رسیده از صحابه و تابعان بنا نهاد و کمال دقت را در اسناد و منابع روایی خود به خرج داد، تا آنجا که توانست در به دست آوردن روایات صحیح کوشید، از این رو تفسیر وی مورد توجه همگان قرار گرفت جلال الدین سیوطی می نویسد : «کتاب ابن جریر طبری ارزشمندترین و گران سنگ ترین تفسیرهاست، پس از او، ابن ابی حاتم... می باشد و همه آنها مستند به صحابه و تابعان و پیروان آنان است.»
← بهره گیری از روایات
تفسیر ابن ابی حاتم در شکل جدید خود با تحقیق اسعد محمد طیب، انجام گرفته است. این تفسیر به طور کامل یافت نشد، مقداری از ابتدای سوره فاتحه تا آخر سوره رعد و از سوره مومنون تا پایان سوره عنکبوت، بدست آمده است و بقیه آن از تفاسیر دیگر تکمیل شد.محقق محترم اساس کار خود را بر نسخه خطی که تصویر آن در دانشگاه ام القری موجود بود بنا نهاد، بعد از مرتب نمودن آن.
← مراحل تحقیق
...

[ویکی اهل البیت] تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم). «تفسیر القرآن العظیم» معروف به تفسیر ابن ابی حاتم، تفسیری مأثور به زبان عربی، شامل کل قرآن می باشد. ابن ابی حاتم تفسیر خود را بر اساس آثار رسیده از صحابه و تابعان بنا نهاد و کمال دقت را در اسناد و منابع روایی خود به خرج داد، تا آنجا که توانست در به دست آوردن روایات صحیح کوشید، از این رو تفسیر وی مورد توجه همگان قرار گرفت جلال الدین سیوطی می نویسد( الاتقان ج 4 ص 212):«کتاب ابن جریر طبری ارزشمندترین و گران سنگ ترین تفسیرهاست، پس از او، ابن ابی حاتم... می باشد و همه آنها مستند به صحابه و تابعان و پیروان آنان است.»
در تفسیر وی روایات معتبری یافت می شود که آنها را در جای دیگری نمی توان یافت. ابن ابی حاتم، محتوای تفاسیر پیش از خود را( از جمله، تفسیرهای سعید بن جبیر و مقاتل بن حیان و غیره) در درون تفسیرش جای داد و اگر او نبود، این آثار از میان رفته بود. تفسیر او را منبع سرشار و قابل اعتمادی برای مفسران پس از وی، در همه ادوار، دانسته اند.
بغوی( متوفای 516)، ابن کثیر( متوفای 774)، شوکانی و دیگران در تفاسیر خود، از وی بهره فراوان برده اند. جلال الدین سیوطی( متوفای 911) می گوید:«تفسیر او را در الدر المنثور» تلخیص کرده ام» ابن تیمیة در مجموع الفتاوی، ابن حجر عسقلانی در فتح الباری و دیگران در کتابهای خود مقدار زیادی از روایات وی را نقل نموده اند.
وی در وصف و بیان روش تفسیر خود می نویسد:«کوشیدم تا این تفسیر را با صحیح ترین آثار سلف صالح فراهم سازم. نخست آثار منقول از پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله» را جداگانه آوردم و کسی را با او همراه نساختم. سپس به تفاسیر منقول از بزرگان صحابه پرداختم و در پی آن، تفاسیر تابعان را آورده ام و موارد وفاق و اختلاف آنان را یادآور شدم.»
ابن ابی حاتم در تفسیر هر آیه، به روایات مأثور( منقول) پیرامون هر یک پرداخته و در صورت اختلاف متن، تحت عنوانهای«وجه دوم»،«وجه سوم» و... آنها را مطرح کرده و اقوال را به گونه ای منظم و جدا از هم آورده است.
ایشان هرگز به مسائل جنبی نپرداخته است به همین جهت، تفسیری کاملا مبتنی بر نصوص وارده می باشد و چیزی با آن آمیخته نشده است. از این رو در این تفسیر به طور پراکنده تنها آیاتی که درباره آنها روایاتی نقل شده، تفسیر شده است.

[ویکی نور] تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم). تفسیر القرآن العظیم معروف به «تفسیر إبن أبی حاتم»، تفسیری مأثور به زبان عربی، شامل تمامی سوره ها می باشد. إبن أبی حاتم تفسیر خود را بر اساس روایات رسیده از رسول الله(ص) و صحابه و تابعان بنا نهاد و کمال دقت را در اسناد و منابع روایی خود به خرج داد و از این رو تفسیر وی مورد توجه همگان قرار گرفت. جلال الدین سیوطی می نویسد: «کتاب ابن جریر طبری ارزشمندترین و گران سنگ ترین تفسیرهاست، پس از او، ابن ابی حاتم...می باشد و همه آنها مستند به صحابه و تابعان و پیروان آنان است» ...
در تفسیر وی روایات معتبری یافت می شود که آنها را در جای دیگری نمی توان یافت. ابن ابی حاتم، محتوای تفاسیر پیش از خود را (از جمله، تفسیرهای سعید بن جبیر و مقاتل بن حیان و غیره) در درون تفسیرش جای داد و اگر او نبود، این آثار از میان رفته بود.تفسیر او را منبع سرشار و قابل اعتمادی برای مفسران پس از وی، در همه ادوار، دانسته اند.
بغوی (متوفای 516ق)، ابن کثیر (متوفای 774ق)، شوکانی و دیگران در تفاسیر خود، از وی بهره فراوان برده اند. جلال الدین سیوطی (متوفای 911ق) می گوید: «تفسیر او را در الدر المنثور تلخیص کرده ام».
ابن تیمیة در مجموع الفتاوی، ابن حجر عسقلانی در فتح الباری و دیگران در کتابهای خود مقدار زیادی از روایات وی را نقل نموده اند.
وی در وصف و بیان روش تفسیر خود می نویسد: «کوشیدم تا این تفسیر را با صحیح ترین آثار سلف صالح فراهم سازم. نخست آثار منقول از پیامبر اکرم(ص) را جداگانه آوردم و کسی را با او همراه نساختم. سپس به تفاسیر منقول از بزرگان صحابه پرداختم و در پی آن، تفاسیر تابعان را آورده ام و موارد وفاق و اختلاف آنان را یادآور شدم».
ابن ابی حاتم در تفسیر هر آیه، به روایات مأثور (منقول) پیرامون هر یک پرداخته و در صورت اختلاف متن، تحت عنوان های «وجه دوم»، «وجه سوم» و... آنها را مطرح کرده و اقوال را به گونه ای منظم و جدا از هم آورده است.

[ویکی فقه] تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر). تفسیر قرآن العظیم تألیف ابوالفداء عمادالدین اسماعیل بن عمرو بن کثیر دمشقی (متوفای ۷۷۴) فقیه، مورخ و مفسر مشهور اهل سنت بود.
ابن کثیر در تفسیر و تاریخ پیرو طبری بوده است. وی از ملازمان شیفته ابن تیمیه بود و در راه پیروی و دفاع از او آزار بسیار دید. ابن کثیر هفتاد سال عمر کرد و در اواخر عمر نابینا شد. پس از مرگ نیز در گورستان صوفیه کنار استادش به خاک سپرده شد.
اصل قرار دادن تفسیر طبری
تفسیر ابن کثیر از معروف ترین و شناخته شده ترین تفاسیر نقلی بازمانده از سال های متاخر دوران پیش است. ابن کثیر، به شیوه ابن عطیه، تفسیر طبری را اصل قرار داده و در نقل احادیث و اقوال و آراء، درایت را در کنار روایت به کار گرفته و بلکه بر خلاف ابن عطیه، به تفصیل و با صراحت، به نقد و تحلیل روایات تفسیری پرداخته است و موضوعات و اسرائیلیات را تا حدود زیادی مشخص و پرهیز از آنها را گوشزد کرده است و از پیشگامان این راه شمرده می شود.مقدمه کوتاهی هم مشتمل بر مطالب مربوط به شناخت راه تفسیر صحیح بر آن نوشته است که بیشتر آن را از مقدمة فی اصول التفسیر ابن تیمیه اقتباس کرده است.
اعتبار تفسیر ابن کثیر
این تفسیر، نزد اهل سنت اعتبار والایی دارد و در حد خود منصفانه است و مورد عنایت همگان قرار گرفته است. مفسر، در این تفسیر به شیوه ای مطلوب که بر اساس آن باید قرآن را تنها با قرآن و آراء سلف صالح تفسیر کرد و از هرگونه اعمال رای و اجتهاد که صرفا مستند عقلی داشته باشد دوری جست، عمل کرده است. شیوه ای که ضمن التزام به قرآن و سنت با نقد و ترجیح و اعمال نظر هم منافاتی ندارد و بدین جهت مورد پسند گذشتگان قرار گرفته است. ابن تیمیه به این دلیل از تفسیر طبری توصیف می کند و آن را اصح تفاسیر می شمرد که _در آن_ گفتار سَلَف با سندهای ثابت و قابل اعتماد نقل شده و از آراء بدعت آمیز تهی است. محیی الدین خطیب در پاورقی تفسیر ابن کثیر می گوید: کتابخانه اسلام، پس از صدور چنین فتوایی از شیخ الاسلام ابن تیمیه، به تفسیر شاگرد برومندش عمادالدین ابن کثیر که مانند خلاصه ای از تفسیر طبری است و بیشترین بهره را از آن برده و بر آن اعتماد کرده است آراسته گردید؛ بنابراین، هر کس به تفسیر طبری دسترسی ندارد، تفسیر ابن کثیر او را بی نیاز می سازد؛ چون (این تفسیر علاوه بر نکته یاد شده) از آلودگی های تفاسیر متاخر مبراست.
معرفی کتاب
...

[ویکی نور] تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر). تفسیر القرآن العظیم تألیف عمادالدین اسماعیل بن عمر بن کثیر دمشقی (متوفی 774ق) مشهور به ابن کثیر، از جمله تفاسیر اهل سنت است که مورد اعتنای مفسرین پس از خود قرار گرفته است.
ابن کثیر در سر آغاز تفسیر با بیانی رسا با تکیه به آیات قرآن لزوم اندیشیدن، فهمیدن و فهمانیدن قرآن را مطرح می کند، و به آموختن معارف و آموزانیدن ابعاد آن تکیه می کند و ادامه می دهد که: بر عالمان واجب است تا نقاب از چهره زیبای معانی قرآن برگیرند و به تفسیر و تبیین آیات آن و آموختن حقایق آن بپردازند که خداوند اهل کتاب را به خاطر روی تابیدن از کتب الاهی و روی آوردن به جذبه های دنیوی نکوهش کرده است.
آنگاه می گوید: که بر ماست که از این انذارها به خود آئیم و به آنچه خداوند فرمان داده است روی آوریم، و در شناخت، شناساندن و نشر معارف آن، سخت کوشی را پیشه سازیم.
بدینسان ابن کثیر، ضرورت نشر معارف قرآن و لزوم تفسیر آن را -که مسئولیّتی است بزرگ بر دوش عالمان و متفکران اسلامی- به عنوان انگیزه خود در نگارش تفسیر معرّفی می کند.
شرح حال نگاران و عالمان، در ضمن زندگانی ابن کثیر از تفسیر وی یاد کرده اند و برخی به آن به دیده عظمت و ستایش نگریسته اند. جلال الدین سیوطی، مفسّر و قرآن شناس بزرگ اسلامی می گوید: «ابن کثیر تفسیری دارد، که در سبک و روش همانندش نگاشته نشده است».
محمد بن علی شوکانی در ضمن فهرست آثار ابن کثیر آورده است: «او آثار سودمندی دارد از جمله: تفسیر مشهور او که در مجلدات متعدّدی است و در آن مطالب را به دقت فراهم آورده است. دیدگاه های مختلف، گزارش های گونه گون و آثار گذشتگان را عرضه کرده و درباره چگونگی های آنها به نیکوئی سخن گفته است، تفسیر ابن کثیر، اگر بهترین تفسیرها نباشد بی گمان از بهترین هاست».

[ویکی فقه] تفسیر القرآن العظیم (ابهام زدایی). تفسیر القرآن العظیم ممکن است عنوان برای تفاسیر ذیل باشد: • تفسیر القرآن العظیم (ابن ابی حاتم)، معروف به تفسیر ابن ابی حاتم، تفسیری ماثور به زبان عربی، شامل کل قرآن• تفسیر القرآن العظیم (تستری)، اثر سهل بن عبدالله تستری از ائمه صوفیه و اکابر متکلمین عصر خود• تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، اثر ابن کثیر دمشقی• تفسیر القرآن العظیم (سیوطی)، مشهور به تفسیر الجلالین، تفسیری موجز بر قرآن کریم تألیف جلال الدین مَحلّی و جلال الدین سیوطی• تفسیر القرآن العظیم (رشیدرضا)، مشهور به تفسیر المنار، از اول قرآن تا سوره نساء آیه ۱۲۶ با بیان شیخ محمد عبده و املای سید محمد رشید رضا
...

[ویکی فقه] تفسیر القرآن العظیم (تستری). تفسیر القرآن العظیم اثر سهل بن عبدالله تستری از ائمه صوفیه و اکابر متکلمین عصر خود بود.
تفسیر القرآن العظیم اثر ابومحمد سهل (۲۰۰ یا ۲۰۱ - ۲۸۳ ق) فرزند عبداللّه تستری یا شوشتری. در شوشتر قبر وی مزار معروف است از ائمه صوفیه و اکابر متکلمین عصر خود بود. عرفان و تصوف را از دائی خـود محمد بن تسوار فراگرفت و در مکه معظمه با شیخ ذالفنون مـصری ملاقات داشته و از وی استماع حدیث نموده است تفسیر مذکور قبلا در هندوستان چاپ گردیده و در چاپخانه السعادة قاهره تجدید چاپ گردیده است.قاضی نوراللّه شوشتری در مجالس المؤمنین با استناد به گفته های او قائل به تشیع او شده است. این تفسیر قدیمی ترین تفسیر عرفانی قرآن به شمار می آید.

[ویکی فقه] تفسیر القرآن العظیم (رشیدرضا). المنار (تفسیر القرآن العظیم) تفسیری است جامع ولی ناتمام در ۱۲ جلد که به آیه ۵۳ سوره یوسف پایان می یابد. از اول قرآن تا آیه ۱۲۶ سوره نساء به انشای شیخ محمد عبده (متوفای ۱۳۲۳) و املای سیدرشیدرضا (متوفای ۱۳۵۴) است و بعد از آن، رشید رضا به پیروی از سبک شیخ محمد عبده، آن را تا سوره یوسف ادامه داده است.تفسیر المنار یکی از تفسیرهای اجتماعی و تربیتی است که تفسیرهای زیادی از آن متاثرند. توجه کردن به مشکلات کنونی مسلمانان، بررسی علل عقب ماندگی جامعه اسلامی، امکان ساخت جامعه ای قوی، برانگیختن امت به یک انقلاب قرآنی علیه اوضاع عقب مانده خویش، برخورد درست علمی با زندگی، عنایت کامل به (ضرورت) تامین اسباب و علل تمدن اسلامی، برخورد با دشمنان، پاسخگویی به تهاجمات فکری استعمارگران که بر اعتقادات و تاریخ و تمدن و بزرگان اسلامی شبیخون زده اند (با ادله ای علمی و حقایق تاریخی) و بطلان تفکر آنان از ریشه، از ویژگی های این تفسیر است.این تفسیر در میان تفسیرهای قرآن کریم دارای رویکردی سیاسی، اجتماعی و تربیتی است که مؤلّف آن به مفسّری مجدّد با روش تفسیری نوینی شهرت دارد و یکی از پیشگامان و متفکران حرکت اسلامی معاصر است.
شیخ محمد عبده دروس تفسیرش را در طول ۶ سال در الازهر ارائه می کرد و رشید رضا آنچه را از او فرا می گرفت می نگاشت؛ سپس با مشاوره و گفتگو با استاد، مطالبی بر آن می افزود و بعد از تصحیح و تهذیب آن توسط استاد، آن را در مجله المنار به چاپ می رساند.ذهبی می گوید: استاد عبده، کسی بود که به تنهایی در بین بزرگان و اساتید الازهر، آنان را به تجدید و تحول و رهایی از قید تقلید فرا خواند و عقل و تفکر آزادش را در نوشته ها و آثارش به کار گرفت و با افکار خشک گذشتگان همراهی نکرد. او افکار و عقایدی متفاوت با گذشتگان داشت و این آزادی عقلی و انقلاب علیه گذشته تاثیر زیادی در سبک وی گذاشت (چنانکه) در تفسیر خود نیز به همین شیوه عمل نمود.
ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، ج۲، ص۴۰۷.
تفسیر المنار یکی از تفسیرهای اجتماعی و تربیتی است که تفسیرهای زیادی از آن متاثرند.توجه کردن به مشکلات کنونی مسلمانان، بررسی علل عقب ماندگی جامعه اسلامی، امکان ساخت جامعه ای قوی، برانگیختن امت به یک انقلاب قرآنی علیه اوضاع عقب مانده خویش، برخورد درست علمی با زندگی، عنایت کامل به (ضرورت) تامین اسباب و علل تمدن اسلامی، برخورد با دشمنان، پاسخگویی به تهاجمات فکری استعمارگران که بر اعتقادات و تاریخ و تمدن و بزرگان اسلامی شبیخون زده اند (با ادله ای علمی و حقایق تاریخی) و بطلان تفکر آنان از ریشه، از ویژگی های این تفسیر است.تفسیری که توسط شیخ عبده انجام پذیرفت، تفسیری است که ایشان سعی کرده بیشتر از روایات صحیح و امور عقلی روشن استفاده نماید. در این تفسیر کمتر به مباحث الفاظ، اعراب و نکته های بلاغی پرداخته شده است، بلکه به اموری که دیگران به آن نپرداختند اهتمام شده است. تفسیری که توسط سید رشید رضا انجام پذیرفت تفسیری است که اهتمام زیادی به روایات پیامبر و نقل از مفسران داشته است. او در تفسیرش سخت به صوفیه و افکارشان می تازد و همچنین در جاهای متعدد به شیعه تهمت های فراوانی وارد می کند.این تفسیر در میان تفسیرهای قرآن کریم دارای رویکردی سیاسی، اجتماعی و تربیتی است که مؤلّف آن به مفسّری مجدّد با روش تفسیری نوینی شهرت دارد و یکی از پیشگامان و متفکران حرکت اسلامی معاصر است. بنابراین تکرار مکررات فراوانی که در سایر تفاسیر ملاحظه می شود، در این تفسیر جایی ندارد و در بسیاری از موارد، مباحثی نو و تازه عرضه می دارند.این تفسیر شامل تمام قرآن نمی شود، بلکه تا آیه ۵۳ از سوره یوسف (و ما ابرئ نفسی انّ النّفس...)
یوسف/سوره۱۲، آیه۵۳.
صاحب کتاب التفسیر و المفسرون سبک و روش تفسیر المنار را در موارد زیر خلاصه می نماید:۱. اسلام را دین عقل و قانون و مصدر خیر و برکات و اصلاح جامعه دانستن؛۲. اعتقاد به این که قرآن تابع عقیده نیست بلکه باید عقیده را از قرآن گرفت؛۳. اعتقاد به این که بین حقایق علمی موجود و قرآن تعارضی وجود ندارد؛۴. توجه به این نکته که قرآن مجموعه متشکل و واحدی است؛۵. حفظ و نگهداری و تاکید بر تفسیر ماثور (تفسیر نقلی) و پرهیز از داستان های اسرائیلی و جعلی؛۶. غفلت نکردن از وقایع تاریخی ای که در فهم معانی قرآن تاثیر دارد؛۷. به کار گرفتن ذوق ادبی در فهم جوانب مختلف آیات؛۸. تفسیر کردن قرآن در پرتو حقایق ثابت و قطعی علمی؛۹. پرداختن به مسائل اجتماعی در اخلاق و سلوک؛۱۰. پرهیز از ورود به مسائل غیبی که از محدوده احساس و ادراک دورند؛۱۱. گرفتن موضع درست و استوار در برابر سحر ساحران به ویژه در مورد تاثیر آن در شخصیت پیامبر؛۱۲. گرفتن موضع درست در برابر روایات بی اساس و لو این که در کتب صحاح هم آمده باشند.
دیدگاه صاحب نظران
...

[ویکی اهل البیت] تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر). ابن کثیر، در سر آغاز تفسیر با بیانی رسا با تکیه به آیات قرآن لزوم اندیشیدن، فهمیدن و فهمانیدن قرآن را مطرح می کند، و به آموختن معارف و آموزانیدن ابعاد آن تکیه می کند و ادامه می دهد که: بر عالمان واجب است تا نقاب از چهره زیبای معانی قرآن برگیرند و به تفسیر و تبیین آیات آن و آموختن حقایق آن بپردازند که خداوند اهل کتاب را بخاطر روی تابیدن از کتب الاهی و روی آوردن به جذبه های دنیوی نکوهش کرده و فرموده است:« و إذ اخذ اللّه میثاق الذین اوتوا الکتاب لتبیننه للناس و لا تکتمونه فنبذوه وراء ظهورهم و اشتروا به ثمنا قلیلا فبئس ما یشترون». و چون خدا پیمان گرفت از آنان که کتاب به آنها داده شد، که حقایق کتاب آسمانی را برای مردم بیان کنید و کتمان نکنید، پس آنان عهد خدا را پشت سر انداخته، آیات الاهی را ببهائی اندک فروختند و چه بد معامله کردند.
آنگاه ابن کثیر می گوید: که بر ماست که از این انذارها بخود آئیم و به آنچه خداوند فرمان داده است روی آوریم، و در شناخت، شناساندن و نشر معارف آن، سختکوشی را پیشه سازیم. بدینسان ابن کثیر، ضرورت نشر معارف قرآن و لزوم تفسیر آن را، که مسؤولیّتی است بزرگ بر دوش عالمان و متفکران اسلامی، بعنوان انگیزه خود در نگارش تفسیر معرّفی می کند.
پیشتر یادآوری کردیم که تفسیر ابن کثیر جلوه ای روشن از تفسیر نقلی است شیوه تفسیرنگاری نقلی را نیز گفته ایم که: تفسیر آیات است به ظواهر آیات و اقوال پیامبر و صحابیان و یا بگفته عالمان و مفسّران شیعی، تفسیر آیات به ظواهر آیات و سنّت معصومین« ع». شیوه تفسیر نگاری ابن کثیر دقیقا همین است.
ابن کثیر، پس از آنچه که به عنوان انگیزه نگارش تفسیرش یاد شد سئوالی مطرح می کند، که اگر بپرسند نیکوترین روش تفسیری کدام است؟!« جواب این است که صحیح ترین و استوارترین روش تفسیری آن است که آیات به آیات قرآن تفسیر شود, چون اجمال برخی از آیات در مواضع دیگر به تفصیل تبیین شده است. و اگر با این روش ره بجائی نسپردی و در تفسیر آیات ناتوان گشتی برای تبیین آیات به سنّت مراجعه کن، که سنت، مبیّن و شارح قرآن است. امّا اگر در راه تبیین قرآن، در قرآن و سنّت چیزی نیافتی که چراغ راه شود به اقوال صحابه مراجعه کن, چون آنان در جوّ نزول آیات بوده اند و از قرائن و چگونگیهای عرضه آیات آگاهند».
ابن کثیر، در استحکام آنچه گفته به آیات و روایاتی استناد کرده است، و در ادامه آن به چگونگی اقوال تابعیان در تفسیر پرداخته و مآلا معتقد شده است گفتار تابعیان در صورتی حجت خواهد بود که مخالف نداشته باشد، و بالأخره پس از اشاره ای به جایگاه لغت عرب به تفسیر به رأی پرداخته و از تفسیر قرآن به مجرّد رأی با نکوهش یاد کرده است.
ابتداء در ضمن مقدمه ای مفصّل، درباره تفسیر و چگونگی تفسیرپذیری قرآن، منابع تفسیری و... سخن گفته و سپس وارد تفسیر سوره ها می شود. ابن کثیر، در آغاز تفسیر سوره ها در ضمن فصلی از جایگاه سوره در میان سور قرآن و فضیلت قرائت آن، سخن می گوید و روایات وارد شده در این زمینه را می آورد. آنگاه به نامهای آن سوره اشاره می کند و اخبار مربوط به این مطلب را یاد می کند. روایاتی که بطور کلّی نشانگر محتوای سوره یا مطالب عام درباره سوره باشند نیز، در همین قسمت می آید. آنگاه یک یا چند آیه را آورده به تفسیر آنها بر اساس روشی که آوردیم می پردازد، و در تبیین واژه ها و تشریح معانی ریشه ای کلمات به لغت عرب و اشعار شاعران استناد می جوید، و در توضیح و تفسیر آیات، به اقوال مفسّران نیز، پرداخته گاه به نقد و بررسی آنها دست می یازد. ابن کثیر، به مباحث کلامی، فقهی نیز، با همان روش ویژه خویش پرداخته است که به آنها اشاره خواهیم کرد.
شرح حال نگاران و عالمان، در ضمن زندگانی ابن کثیر از تفسیر وی یاد کرده اند و برخی به آن به دیده عظمت و ستایش نگریسته اند. جلال الدین سیوطی، مفسّر و قرآن شناس بزرگ اسلامی می گوید: « ابن کثیر تفسیری دارد، که در آن سبک و روش همانندش نگاشته نشده است». محمد ابن علی شوکانی در ضمن فهرست آثار ابن کثیر آورده است:
او آثار سودمندی دارد از جمله: تفسیر مشهور او که در مجلدات متعدّدی است، در آن مطالب را بدقت فراهم آورده است. دیدگاههای مختلف، گزارشهای گونه گون و آثار گذشتگان را عرضه کرده و درباره چگونگیهای آنها به نیکوئی سخن گفته است، تفسیر ابن کثیر، اگر بهترین تفسیرها نباشد بی گمان از بهترین هاست».