[ویکی فقه] تعویذ، چیزی (شیء، نوشته، تصویر، دعا و ورد) که دارای نیرویی جادویی ـ ماورایی انگاشته شود و نیز نصب و آویختن آن بر اموال و مکان ها، و حمل آن توسط
انسان یا حیوان، موجب دفع بلا،
بیماری و تعرض موجودات و نیروهای شریر پنداشته شود.
تعویذ در
لغت به معنای پناه بردن، پناه دادن و در امان نگاه داشتن و در
اصطلاح به معنای دعاخواندن و حرز آویختن بر آدمیان، جانوران یا
اشیا برای محافظت از آن هاست. تعویذ، عباراتی اغلب مکتوب عمدتاً از آیات قرآنی و
ادعیه مأثوره برای در امان ماندن از شرور و بلاها می باشد. به اذکاری خاص برای دفع چشم زخم، سحر، آفات و بلایا و برطرف کردن دردها و بیماری ها و
استعاذه تعویذ گفته می شود. تعویذ به مفهوم نخست - که به آن (عوذه) یا (تعویذه) نیز گفته می شود- به منظور فوق برای خود یا دیگری خوانده و یا نوشته شده و همراه می گردد.گذشته از واژه های متعددی که در تداول عامه
مسلمانان به صورت مغشوش و متداخل برای این مفهوم به کار می رود، (از جمله: عوذه، معاذه، حِرزْ، تَمیمه، نُفره، رُقْیَه، عَزیمه، افسون)، تعویذ بنا بر شایع ترین صورت کاربرد آن در
جهان اسلام عبارت است از برخی آیات قرآن، ادعیه مأثوره، اسماءالحسنی، اسامی
فرشتگان یا اولیاءالله، اوراد، رموز و علائمِ مفهوم یا نامفهوم که بر قطعه هایی از کاغذ، چرم، پوست، پارچه، فلز و جز آن می نویسند و در کیسه هایی کوچک از اجناس مختلف می گذارند و سپس آن را پنهان یا آشکارا برگردن می آویزند یا بر قسمتی از بدن انسان یا
حیوان می بندند یا بر جایی از اشیا و مکان ها نصب می کنند.گاه نیز این عبارت را با رعایت ترتیب و آیینی خاص یا بدون رعایتِ آن، بر شخص یا جانور یا شیء مورد نظر می خوانند یا زیر لب زمزمه می کنند.
← تعابیر نزدیک به تعویذ
در حالی که احتمال عینی خطر منجر به اتخاذ تمهیداتی عینی برای پیش گیری از خطر می شود، پیش بینی ذهنی خطر، انگیزشی برای استفاده از تعویذ است. امروزه استفاده از تعاویذ همچون دیگر ابزار و روش های ماوراء طبیعی به نسبت کاهش یافته، لیکن همچنان در جوامع اسلامی ــ نظیر دیگر جوامع ــ موسوم است و معمولاً افرادی به عنوان دعانویس که گاه از درویشان فرقه های صوفی مآب و بعضی متقدسان اند، به تهیه و فروش انواع تعاویذ اشتغال دارند و اغلب برای هر مورد مقتضی، تعویذ ویژه ای به درخواست کننده تحویل می دهند.
موارد استفاده از تعویذ
احتمال حمله موجودات ماورایی و محافظت در برابر آن ها یکی از موجبات تمسک به تعاویذ بوده است. مثلاً احتمال حمله
ام صبیان و
آل به زائو و نوزاد، یا خطر ارواح شریر و شیاطین، در امان ماندن از حمله گزندگان و حیوانات وحشی نیز از علل دیگر استفاده از تعویذ و
طلسم است.عمده ترین علت استفاده از تعاویذ احیاناً جلوگیری از چشم زخم بوده است. باور به چشم زخم در اروپا، خاورمیانه، به ویژه در شمال افریقا دیده می شود. از این رو اگر چه نمی توان آن را جهان شمول دانست، اما پدیده ای بسیار گسترده است. چشم زخم با
رشک و حسادت همبستگی دارد و هم از این روی در باورهای مردم، احتراز از چشم زخم در مواقع بروز خوشحالی، موفقیت، زیبـایی و تحسیـن را ــ کـه رشک برانگیـز هستند ــ جایز می دانند. از منظر روان کاوی لکانی نیز نگاه، و به طور مشخص حدقه، همچون مقوله ما تقدّمِ وحشت تلقی می شود، و در نوزاد حتی واکنشی دفاعی را برمی انگیزد. اگر این دیدگاه روان کاوانه را بپذیریم آن گاه گسترش پدیده چشم زخم و استفاده وسیع از اقسام تعاویذ برای محافظت از آن قابل درک خواهد بود.
اقسام تعویذ
...
[ویکی شیعه] تَعْویذ، چیزی (شیء، نوشته، تصویر، دعا و ورد) که نصب و آویختن آن بر اموال و مکان ها، و حمل آن توسط انسان یا حیوان، موجب دفع بلا، بیماری و تعرض موجودات و نیروهای شریر پنداشته شود.
طلسم را نوعی تعویذ دانسته اند که می تواند قدرت و
بخت حامل و صاحب خود را در برابر نیروهای آزاررسان افزایش دهد. از این حیث می توان طلسم و تعویذ را انواعی از یک مقوله، اما گاهی با راهبردهایی کم و بیش متفاوت در نظر آورد؛ در حالی که کار تعویذ طرد و دفع امور نامطلوب است، طلسم باعث جلب امور مطلوب نیز می شود.
تعویذ، در لغت، مشتق از ریشۀ «ع و ذ » و به معنای «پناه بردن» است.
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از
دانشنامه جهان اسلام است
تعویذ در لغت به معنای پناه بردن، پناه دادن و در امان نگاه داشتن و در اصطلاح به معنای دعاخواندن و حرزآویختن بر آدمیان، جانوران یا اشیا برای محافظت از آنهاست.
گذشته از واژه های متعددی که در تداول عامة مسلمانان به صورت مغشوش و متداخل برای این مفهوم بکار می رود (از جمله: عوذه، معاذه، حِرزْ، تَمیمه، نُفرة، رُقْیَه، عَزیمه، افسون)، تعویذ بنابر شایعترین صورت کاربرد آن در جهان اسلام عبارت است از برخی آیات قرآن، ادعیة مأثوره، اسماءالحسنی، اسامی فرشتگان یا اولیاءاللّه، اوراد، رموز و علائمِ مفهوم یا نامفهوم که بر قطعه هایی از کاغذ، چرم، پوست، پارچه، فلز و جز آن می نویسند و در کیسه هایی کوچک از اجناس مختلف می گذارند و سپس آن را پنهان یا آشکارا بر گردن می آویزند یا بر قسمتی از بدن انسان یا حیوان می بندند یا بر جایی از اشیا و مکانها نصب می کنند.
گاه نیز این عبارت را با رعایت ترتیب و آیینی خاص یا بدون رعایتِ آن بر شخص یا جانوریا شیء مورد نظر می خوانند یا زیر لب زمزمه می کنند. برای نوشتن تعاویذ (مانند
طلسمات و دیگر نوشته های خَفیه) در بسیاری موارد از الفباهای رمزی ویژه ای استفاده می شود که گاه، صورتِ تبدیل و تحریف یافته
الفبای کوفی یا
عبری است.
تعاویذ نیز همچون دیگر اقسام اعمال جادویی و اَشکال و محصولات
علوم خفیه بیشتر در خدمت مقاصد دنیوی بوده و ازینرو با
علوم دینی که در پی دستیابی به نجات اخروی یا
حقیقت و غایتِ هستی است، متفاوت اند.
با آنکه تعاویذ گونه ای
جادو تلقی می شوند و ساز و کارِ اثر بخشیِ آنها به لحاظ علمی شناختنی نیست، در کاربرد آن در میان مسلمانان به ویژه در مقایسه با اموری چون طلسمات و عزائم، از جنبه های جادویی آن تا حد زیادی کاسته شده به گونه ای که اثربخشی آنها را باید بیشتر از مقولة ایمان و
توکل و
خلوص نیت دانست.
در مقایسه با دعا که نیایش و مناجاتِ بنده با
پروردگار بدون میانجیگری ابنای بشر است، تعاویذ کاربردِ اختصاصیتری دارند و با وجود مشابهت های ساختاری بسیار با انواع ادعیه، بکاربردن مطلقِ عنوان اصطلاحی دعا برای آنها درست نیست. از سوی دیگر تعاویذ معمولاً کاربردی پیشگیرانه دارند و فرد یا شیء مورد نظر را از قرار گرفتن در موقعیتی زیان آور حفظ می کنند. در حالی که دعا و همچنین افسون، رقیه،
عزیمه و طلسم علاوه بر قدرت پیشگیری از بلایا پس از وقوعِ پیشامدِ بد نیز می توانند در
علاج و مداوا و گاه حتی در تبدیل «سوءالقضا» به «حسن القضا» بکار آیند.
