تعلیقه الهیدجی علی المنظومه و شرحها

[ویکی نور] تعلیقة الهیدجی علی المنظومة و شرحها، اثر محمد هیدجی، شرح دو بخش از کتاب منظومه حکیم سبزواری به زبان عربی است. شارح، کتاب را در سال 1346ق، به پایان برده است.
آخوند هیدجی در این کتاب به شرح بخش منطق و حکمت منظومه ملا هادی سبزواری پرداخته است. در واقع این کتاب تعلیقه است بر قسمت منطق منظومه حاج ملا هادی سبزواری که به «اللئالی المنتظمة» موسوم است. لئالی و شرح آن که توسط خود حاجی نگارش یافته، یکی از متون محکم منطقی است که در حوزه های علمی بعد از حاشیه ملا عبدالله و شرح شمسیه و جوهر النضید و شرح مطالع، تدریس می شود.
همچنین کتاب، تعلیقه ای است بر قسمت حکمت منظومه حاج ملا هادی سبزواری که به «غرر الفرائد» موسوم است. «غرر الفرائد» و شرح آن که آن نیز توسط خود حاجی نگارش یافته، یکی از متون دقیق و پرمحتوای فلسفی است و در حوزه های علوم عقلی قبل از اسفار اربعه ملاصدرا تدریس می شود. مرحوم سبزواری در این اثر گران سنگ و ارزشمند از آثار بزرگانی همچون: صدرالمتألهین، ابن سینا، قطب الدین شیرازی، محقق طوسی، میرداماد، محیی الدین بن عربی و دیگران بهره جسته و از این طریق زمینه را برای ورود در اسفار که با توجه و اشراف بر جمیع مشارب فلسفی و عرفانی و کلامی بنیان گردیده، فراهم نموده است.
شیوه کار شارع در این تعلیقه چنین است که ابتدا بخشی جزئی از کتاب منظومه را در گیومه می آورد، سپس آدرس آن متن را که شامل شماره صفحه و سطر می باشد، ذکر می کند و در ادامه شرح و توضیحات خود را قید می نماید.
شارح در این کتاب علاوه بر اینکه به شرح جملات پرداخته است، مباحثی از قبیل صرف، نحو و معجم را نیز آورده است؛ مثلا در بخشی از کتاب چنین می خوانیم: قوله: «کسا بکسر الکاف»، ص19، س12: کسا لباس معروفی است. کسا خبر است برای «التباین» و «جزئیا» در متن حال است از او. در جای دیگر می گوید: قوله: «بل کل مدرک»، ص38، س12: مدرک به صیغه اسم مفعول است.
ایشان در این کتاب از نظرات کسانی چون ارسطو، افلاطون، ابن سینا، ملاصدرا ، شهید ثانی و... بهره برده است.