تعارض مفهوم و منطوق

[ویکی فقه] تعارض مفهوم و منطوق، تنافی مفهوم یک دلیل با منطوق دلیل دیگر را می گویند.
یکی از اقسام تعارض ادله لفظی ، تعارض مفهوم و منطوق است که به معنای تنافی میان مدلول منطوقی یک دلیل و مدلول مفهومی دلیل دیگر است.
مثال
مانند: «اذا خفی الاذان فقصّر» و «اذا خفیت الجدران فقصّر» که مفهوم هر یک با منطوق دیگری تعارض دارد؛ منطوق جمله اول این است که در مسافرت، هر جا که صدای اذان شنیده نشد، نماز شکسته می شود و مفهوم آن این است که اگر چنین نشد، نماز کامل است، چه دیوار شهر از دیده ها پنهان شود و چه نشود، و منطوق جمله دوم این است که در سفر هر جا دیوار شهر از دیده ها پنهان شود، نماز شکسته می شود و مفهوم آن این است که اگر پنهان نشود نماز کامل است، چه صدای اذان شنیده شود و چه نشود.
حکم
حکم تعارض مفهوم و منطوق در حالات مختلف، متفاوت بوده و بستگی به این دارد که امکان جمع عرفی بین آنها وجود داشته باشد یا نه؛ در صورت عدم امکان جمع عرفی، قواعد باب تعارض با رعایت خصوصیات هر مورد جریان می یابد.