تشکیک در ماهیت

[ویکی فقه] تشکیک در ماهیت در اصطلاح فلسفی بدین معناست که حمل ماهیت بر مصادیقش به صورت مساوی نیست و همراه با تخالف و تغایر است. در کتابهای فلسفی اگرچه از تشکیک در مفهوم آغاز شده است ولی به این علت که بحث های فلسفی با واقعیت های خارجی سرکار دارد، بنابراین مفهوم ماهیت از این جهت که یک مفهوم ذهنی است، متصف به کلیت و جزیت و یا تواطو و تشکیک نمی شود. بلکه این اوصاف تنها وقتی حاصل می شوند که ماهیات و مفاهیم نسبت به مصادیق خارجی سنجیده می شوند و این بحث زمانی معنا دارد که ما برای ماهیت اصالت و واقعیت خارجی قائل شویم.
مثالی که از قدیم برای بحث تشکیک زده شده است و طرفداران تشکیک در ماهیت و وجود به آن تمسک نموده اند، نور است. اشراقیون ، نور را دارای حقیقت واحدی می دانند که دارای مراتب است. این افراد با توجه به اینکه وجود را اعتباری می دانند، تشکیک را در ذات و ماهیت نور می بینند نه در وجود آن. به نظر می رسد ریشه این نظریه، عقاید ایرانیان باستان ( فهلویین ) باشد. آنان، عالم را متشکل از نور و ظلمت می دانستند. سپس در میان فلاسفه اسلامی و خصوصا ابوعلی سینا و مشائین این بحث مطرح شد که تشکیک ماهیت، در کدام یک از مقولات جاری است. آنان اعتقاد داشتند که وقوع تشکیک فقط در مقولات کم (منفصل و متصل) و کیف ممکن است ولی در مقابل، اشراقیون و مشخصا شیخ اشراق (سهروردی) معتقد بودند که وقوع تشکیک ماهوی، در تمام مقولات و از جمله جواهر ممکن است.
اقسام تشکیک در ماهیت
قسم اول: تشکیک در ماهیات، به نفسه و از ذات خویش اخذ شود و مستقلا به واسطه ذات خودش، متصف به تشکیک شود. این قسم از تشکیک در ماهیت، محل نزاع فلاسفه متاله با اشراقیون و مشائین است و در صورتی قابل تصور است که اصالت خارجی با ماهیت باشد نه وجود. قسم دوم: ماهیت به تبع و به واسطه وجود، تشکیک را بپذیرد.
ادله تشکیک در ماهیت
افرادی که به وجود تشکیک در ماهیت معتقدند برای اثبات وقوع تشکیک در ماهیت و جواهر، متمسک به دو دلیل شده اند. این ادله عبارتند از:
← دلیل اول
...