تسطیح

[ویکی فقه] تسطیح، اصطلاحی است که در نجوم به معنای تصویر کردن دوایر و نقاط از کره آسمان می باشد و در جغرافیا به معنای تصویر کردن مواضع شهرها و دوایر جغرافیایی از کره بر صفحه است.
مهمترین نوع تسطیح، تسطیح مخروطی است که امروزه تصویر گُنج نگاشتی ( استرئوگرافیک ) نامیده می شود، در این روش تسطیح، نیمکره فرضی آسمان بر صفحه اسطرلاب تصویر می شود.

پیشینه تسطیح مخروطی
و پیشینه آن به ابرخس، اخترشناس یونان باستان (۱۵۰ ق م)، باز می گردد، پس از او بطلمیوس به این موضوع پرداخت.

مراحل کار تسطیح مخروطی
در تسطیح مخروطی یکی از قطب های کره ای مفروض انتخاب و از آن خط هایی به نقطه های مفروض روی همان کره وصل می شود، امتداد هر خط، صفحه ای موازی با استوای کره را در نقطه ای قطع می کند، در این روش، منطقة البروج و استوای سماوی به صورت دایره هایی حول مرکز اسطرلاب ترسیم می شوند، اما دایره افق و مُقَنطَرات (دایره های موازی با افق) این ویژگی را ندارند.
در این روش تسطیح، دایره های قائم از سمت الرأس می گذرند و عمود بر تصویر صفحه افق ترسیم می شوند، دقیقاً مانند وضعی که در کره آسمان وجود دارد.
در شکل ۱ ـ الف، دایرة البروج و دو دایره میل (دایره های موازی با استوای سماوی) هستند.
شکل ۱ ـ ب تصویر آن ها را بر صفحه نشان می دهد.
بیرونی (متوفی ۴۴۲) به این نکته مهم اشاره کرده است که فاصله های متساوی ضمن تسطیح کره نامتساوی در می آیند، بویژه اگر برخی نزدیک به یک قطب و برخی نزدیک به قطب دیگر باشند، اما با تصویر کردن، می توان دسته ای از دوایر را نسبت به دسته دیگر حرکت داد و نتیجه حرکات (در اسطرلاب)، با فلک (چیزی که در آسمان مشاهده می شود) توافق دارد.

مخترع اسطرلاب
...