تزاحم حفظی

[ویکی فقه] تزاحم حفظی یعنی تنافی میان احکام واقعی در موارد مشتبه، در مقام محافظت از اغراض تشریع می باشد.
تزاحم حفظی، مقابل تزاحم امتثالی و تزاحم ملاکی ، و به معنای تنافی میان اغراض احکام تشریعی در مقام تحفّظ بر اغراض تشریع است.برخی از اصولیون ، فلسفه جعل احکام ظاهری ( اصول عملیه ) را از طریق تزاحم حفظی تبیین کرده اند.
توضیح
گاهی مصادیق موضوعات احکام الزامی و ترخیصی - مثل حرمت و اباحه - و یا دو نوع از احکام الزامی - مثل وجوب و حرمت - با هم مشتبه شده و مکلّف نمی داند کدام یک مثلا متعلق حرمت است و کدام یک متعلق وجوب یا اباحه. در این موارد، مولا برای حفظ مصلحت و غرض اهمّ، از میان این دو (مصلحت موجود در حکم به وجوب یا حرمت، و یا مصلحت موجود در حکم به اباحه یا حرمت ) با جعل حکم ظاهری و توسعه دادن دایره محرکیّت عبد ، کاری می کند که آن غرض اهمّ حفظ گردد.
مثال
برای مثال، قطره خونی در یکی از دو ظرف آب افتاده، اما به طور مشخص معلوم نیست در کدام ظرف افتاده است؛ در این صورت، بین مصلحت اباحه یکی از دو ظرف با مصلحت حرمت ظرف دیگر، به دلیل اختلاط و مشتبه شدن آن دو بر مکلّف، تزاحم به وجود می آید، که اگر مصلحت اباحه نزد مولا مهم تر باشد حکم ظاهری اباحه را نسبت به هر دو ظرف برای حفظ غرض اهمّ جعل می کند، و اگر مصلحت حرمت مهم تر باشد حکم احتیاط را جعل می کند.