ترجمه قانون در طب

[ویکی فقه] ترجمه قانون در طب (کتاب). کتاب « القانون فی الطب » از شاه کارهای علم پزشکی است که به قلم شیخ الرئیس، حکیم ، ابو علی سینا ، به رشته تحریر درآمده است. از جمله ترجمه هایی که اخیرا از این اثر صورت گرفته است، ترجمه فارسی به قلم آقای علیرضا مسعودی است.
کتاب «القانون فی الطب»، پس از تالیف، مورد توجه پزشکان و محققان بسیاری قرار گرفت که ترجمه، شرح و تحشیه های گوناگون، مؤید این مدعا است. ترجمه قانون به زبان های مختلف از جمله کارهایی است که پیرامون این اثر انجام شده است. در این میان چندین ترجمه به زبان فارسی به چشم می خورد؛ از جمله ترجمه هایی که اخیرا از این اثر صورت گرفته است، ترجمه فارسی به قلم آقای علیرضا مسعودی است. وی، در باره انگیزه اش پیرامون ترجمه قانون، چنین می نویسد: از ابتدای آشناییم با طب، به سراغ کتاب قانون شیخ الرئیس، ابو علی سینا رفتم و ترجمه موجود از آن را برای استفاده تهیه کردم، سپس به دلیل نارسا بودن برخی عبارات، بهتر دیدم که به متن عربی قانون مراجعه نمایم تا شاید از طریق زبان اصلی بهتر بتوانم با موضوع، ارتباط برقرار نموده و به نظریات طبی شیخ، واقف گردم و طبعا در پاره ای از موارد به تطبیق ترجمه موجود از قانون با متن عربی آن می پرداختم و در این بین به تفاوت های بسیاری در آن پی بردم؛ به طوری که در بسیاری از موارد برای درک و اطمینان بهتر به ناچار باید به متن عربی قانون مراجعه می کردم و ترجمه نمی توانست من را از متن اصلی بی نیاز کند و به تدریج با دقت بیشتر و با آشنایی با استاد محقق جناب آقای اسماعیل ناظم ، به اتفاق به اشتباهات اساسی و فاحش در برگرداندن متن عربی به فارسی برخورد نمودیم که استفاده درست از یک کتاب علمی و فنی را دچار تردید و آن را از درجه اعتماد و اعتبار ساقط می نمود؛ آن هم کتابی به اهمیت قانون که مرجع و منبع بی بدیل در علم طب شمرده می شود، لذا به این نکته توجه نمودیم که اگر بنا باشد طب سنتی از انزوا خارج گردد و از اضمحلال نجات یابد، باید کتاب های منبع و معتبر این علم را دریافت و در این زمینه از جمله کارهای لازم، تصحیح و تنقیح و ترجمه دقیق متون و منابع اصیل این علم می باشد. تصحیح و بازنویسی متون فارسی طب به سبب تغییرات و تفاوت هایی که در نوشتار و واژگان آن پدیدار گردیده است و در کنار آن ترجمه متون عربی ضروری می باشد.
ساختار کتاب
کتاب قانون در پنج بخش (به تعبیر مؤلف، در پنج کتاب)، به رشته تحریر درآمده است: کتاب اول: مبانی و کلیات طب. کتاب دوم: داروهای ساده. کتاب سوم: بیماری های جزیی که در هر یک از اندام بدن از سر تا قدم رخ می دهد. کتاب چهارم: بیماری های عمومی که اختصاص به عضوی خاص ندارد، مثل تب ها . کتاب پنجم: داروهای مرکب (قرابادین).ترجمه این اثر نیز از همین ترتیب پیروی می کند. البته آنچه از ترجمه این کتاب تا کنون چاپ و منتشر شده تنها کتاب اول از کتاب های پنج گانه قانون است. در این بخش از کتاب قانون که خود، شامل شش بخش کوچک تر است، این مباحث مطرح می شود: ۱. تعریف و موضوع علم طب . ۲. ارکان. ۳. مزاج ها. ۴. اخلاط. ۵. تشریح که مفصل ترین بخش این کتاب است. ۶. قوا و افعال. هر بخش از این بخش های شش گانه، خود، به فصل های کوچک تری تقسیم می شود.
گزارش محتوا
قانون، مشهورترین کتاب پزشکی طب سنتی است؛ از این رو مشتاقان طب به این کتاب توجه بسیاری دارند، ولی چون متن این کتاب عربی است، کسانی که با زبان عربی آشنایی ندارند، فهم این اثر برایشان نامقدور است. افزون بر این، نادرستی و تصحیف راه یافته به برخی از کلمات و عبارت های قانون، باعث شده فهم کتاب حتی برای آشنایان به زبان عربی هم چندان آسان نباشد. این دو امر استاد مسعودی را بر آن داشته که دست به دو اقدام بزند: ۱. ترجمه قانون به زبان فارسی. ۲. تصحیح متن قانون بر اساس نسخ معتبر و موجود از آن. البته قبل از ایشان شرفکندی تمامی کتاب قانون را به فارسی ترجمه نموده و هم چنین برخی از ناشران عرب ادعای تصحیح این اثر را نموده اند، ولی نه ترجمه شرفکندی چندان معتبر است و نه ادعای این ناشران، درست. استاد مسعودی در تصحیح متن کتاب، از چهار نسخه قانون و منابع فرعی دیگر از جمله ذخیره خوارزم شاهی بهره برده است.
وضعیت کتاب
...