تربیت دینی

[ویکی فقه] تربیت دینی در جامعه معاصر ایران، به دلایل فراوانی از جمله جهانی شدن و ورود گسترده فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی به زندگی روزمره افراد، دستخوش تغییر و تحول شگرف و در عین حال خطرناک شده است. تربیت در لغت، به معنای پرورش دادن است. تربیت که از اهداف بسیار مهم خلقت و ارسال رسل و انزال کتب از سوی خداوند است نمی تواند بدون هدف باشد. بر ماست که ضمن شناسایی اهداف تربیت در جهت تامین آن برنامه ریزی کنیم.
انسان، شگفت انگیزترین آفریده خدای بزرگ و والاترین نشانه قدرت بی منتهای اوست. انسان، مستعد اتصاف به همه صفات و کمالات الهی است. او را خلق کرد تا به مقام قرب الهی و جانشینی خدا در زمین برسد و این سیر جز با تربیت صحیح محقق نخواهد شد. حقیقت انسان، ملکوتی است که با طی مراتب قوس نزولی در این عالم خاکی سکنی گزیده است و تربیت تنها راه دستیابی به آن حقیقت مقدس است.پیام آوران الهی آمده اند تا زمینه های این تحول بزرگ را در وجود انسان فراهم آورند و آنان را از این برهوت ظلمانی به نور هدایت رهنمون گردند. تردیدی نیست که اگر انسان بر اساس معیارهای الهی تربیت نشود در همان مرتبه حیوانیت باقی خواهد ماند.قرآن کریم و سنت بهترین راه تربیت را که مبتنی بر شناخت حقیقت انسان و نیازهای اوست، ارائه می کند.در این نوشتار برآنیم تا تربیت از دیدگاه اسلام را بررسی کنیم.
مفهوم شناسی تربیت
تربیت در لغت، به معنای پرورش دادن است که در آن نمو و زیادتی ملاحظه شده است. راغب می گوید: ربّ در اصل به معنای تربیت است و ربّ به طور مطلق فقط بر خداوند اطلاق می گردد که متکفّل اصلاح موجودات است.
← تربیت در قرآن
اما در خصوص معنی و مفهوم اصطلاحی تربیت، اتفاق نظر وجود ندارد. هر مکتبی بر اساس مبانی فلسفی خود تعریف ویژه ای از آن ارائه داده است که به طور کلی آن ها را در سه دسته می توان طبقه بندی کرد.۱- بعضی از دانشمندان معتقدند که باید قسمتی از اخلاقیات در وجود بشر تکوین پیدا کند و فضایل به صورت خوی و ملکه و عادت درآید به گونه ای که حتی در عالم خواب هم ضد آن اخلاق از او صادر نشود. چنانچه از آیة الله حائری «ره» نقل شده است که فرمود: «من حتی در عالم خواب هم اگر زن نامحرم را ببینم چشم از او فرو می بندم.»بر اساس این باور، تربیت نوعی عادت است. باید صفات و ملکات اخلاقی را به صورت عادت در بیاوریم و کاری کنیم که مردم به کارهای خوب عادت کنند. مثلاً عادت کنند که نماز بخوانند و راستگو باشند، کارهای بد انجام ندهند و...۲- عده ای دیگر از دانشمندان بر این باورند که انسان ها را به هیچ چیز خوب یا بد نباید عادت داد؛ زیرا عادت مطلقا بد است؛ چون همین که چیزی عادت شد بر انسان حکومت می کند و انسان با او مانوس می شود و لذا نمی تواند آن را ترک کند. کاری را که انجام می دهد نه از روی عقل و اراده اخلاقی است و نه از روی تشخیص بلکه به حکم عادت انجام می دهد و اگر انجام ندهد مریض می شود.
معنای تربیت از حیث قلمرو کاری
...

[ویکی اهل البیت] دین کهنترین و نافذترین نهاد اجتماعی بشر است و تحقیقات ارتباط تنگاتنگ دین را با تعلیم و تربیت نشان می دهد. بر اساس بینش اسلامی هر انسانی از هنگام تولد با فطرت الهی و گرایش به خداشناسی قدم به عرصه زندگی می گذارد. ساختار وجودی انسان به گونه ای است که او را به سوی خدا هدایت می کند و در این میان تفاوتی بین مسلمان و غیرمسلمان وجود ندارد بلکه همه انسانها در آغاز زندگی از استعدادهای خاصی برای حقیقت جویی و نیل به کمال بهره مندند.
انسان باید در این بعد تکامل پیدا کند زیرا انسان یک موجود مادی محدود و در یک مکانیزم تکنیکی پیکر و تن نیست.
مهمترین منبع درونی تربیت دینی که گنجینه همه معارف و فضائل محسوب می شود، فطرت است. در واقع قانون تربیت و ذخیره مهم دین خواهی و معنویت گرایی در جوهره آدمی به ودیعه نهاده شده است و تربیت دینی فرزند به معنای استخراج و شکوفایی سرمایه های درونی و فطری اوست. پرورش حس دینی زمینه ی ایجاد نگرشی معناجویانه به زندگی را در فرزند فراهم می کند.
خانواده به عنوان اولین منبع تربیت دینی نقش تعیین کننده ای در توجه و پرورش استعدادهای فطری جهت تکامل و رشد دارد. به همین دلیل خانواده در تکوین ساختار اعتقادی انسان به وی‍ژه در دوران کودکی بسیار مؤثر است. البته تربیت دینی یک فرایند درونی است که محیط و عوامل بیرونی زمینه ساز ظهور آن هستند. اما جهت گیری مثبت و یا منفی آن رابطه مستقیمی با ساختار تربیتی خانواده دارد.
تربیت دینی شامل آموزش باورهای اسلامی شامل اصول اعتقادی به ویژه توحید، معاد و نبوت و دوستی اهل بیت علیهم السلام و واجباتی مانند نماز می شود که در ذیل به برخی اشاره می شود.
در منابع دینی، شواهد بسیاری گواهی می دهد که محور دعوت پیامبران الهی در طول تاریخ توحید بوده است و همه تعالیم آن به همین اصل اساسی برمی گردد. (سوره هود/ 25 و 26 ) (سوره هود/ 60) و (سوره انبیاء/ 25) در این آیات هدف بعثت انبیا که دعوت به توحید بود، بیان شده است.
در توصیه های که لقمان به فرزندش می کند حکمت لقمان ایجاب می کند که قبل از هر چیز به سراغ اساسی ترین مساله عقیدتی برود و آن مساله "توحید" است، هر حرکت تخریبی و ضدالهی از شرک سرچشمه می گیرد، از دنیاپرستی، مقام پرستی، هواپرستی و مانند آن که هر کدام شاخه ای از شرک محسوب می شود.
«و اذ قالَ لقمانُ لإبنه و هویعظه یا بنی لاتُشْرِکْ بِاللَّهِ انَّ الشرک لظلم عظیم»؛ و هنگامی را که لقمان به پسر خویش - در حالی که وی او را اندرز می داد - گفت: «ای پسرک من، به خدا شرک میاور که به راستی شرک ستمی بزرگ است.