تحلیل و ترکیب

[ویکی فقه] تَحْلیلْ وَ تَرْکیب، نـام دو عمل در منطق و ریاضیات دوران باستان و دوران اسلامی بود.
تحلیل و ترکیب نـام دو عمل در منطق و ریاضیات است. موضوع تحلیل کشف تعریف یک مفهوم یا کشف روش اثبات یک قضیه یا شیوۀ ترسیم یک شکل هندسی است و ترکیب عبارت است از ساختن مفهوم، اثبات قضیه، یا ترسیم شکل موردنظر، براساس آنچه از راه تحلیل به دست آمده است.
تحلیل و ترکیب نزد منطقیان
در آثار ارسطو تحلیل و ترکیب تعریف نشده اند، اما وی در برخی از آثار خود به ویژگیهای تحلیل و ترکیب اشاره می کند.مثلاً در «اخلاق نیکوماخس» مرحلۀ آخر تحلیل را مرحلۀ اول ترکیب می داند.در نوشته های منطقیان و ریاضی دانان دوران باستان و دوران اسلامی تحلیل و ترکیب در مواضع گوناگون و به معانی مختلف به کار رفته است.یکی از این مواضع مقدمه های شروحِ «تحلیلهای نخستین» ارسطوست.فی المثل ابن زرعه (د ۳۹۸ق/ ۱۰۰۸م) وجه تسمیۀ این کتاب را در این می داند که روش ارسطو در آن در همه جا تحلیل است. تحلیل در اینجا به ۳ معنی است:۱. تحلیل شکلهای دوم و سوم قیاس (شکلهای غیر تام) به شکل اول؛۲. استخراج مقدمات و حد اوسط از راه تحلیل دو حد مطلوب به محمولات ذاتی، خاص، عَرَضی و مباین؛۳. تحلیل هر قیاسی که با آن روبه رو شویم، به ضرب و شکل آن. ابن سینا نیز مشتقات مصدر «حَلّ» را به معنای نخست به کار برده است. مثلاً در اشارات می نویسد: «باید بدانی که همه قضایای شرطی (شرطیات) به قضایای حَملی (حملیات) منحل می شوند (تَنحَلّ)».
← تحلیل یکی از چهار روش جدلی
با این حال، تحلیل در آثار منطقی عموماً به معنای محدودتری به کار رفته است.در این آثار از دو گونه تحلیل سخن به میان آمده است:
← تحلیل با موضوع حدود و تعریف
...