تحلیل زبان قران

[ویکی فقه] تحلیل زبان قرآن (کتاب). «تحلیل زبان قرآن و روش شناسی فهم آن» نوشته دکتر محمدباقر سعیدی روشن ، کتابی است که در حوزه تفسیر و قرآن پژوهی تدوین یافته است.
موضوع کتاب مباحث مربوط به زبان قرآن است. این اثر به دنبال پاسخ به پرسشهایی از این قبیل است که: ۱- زبان قرآن از چه هویتی برخوردار است و خداوند در مخاطبه تشریعی قرآن و ابلاغ پیام هدایت انسان از چه سبک و شیوه ای استفاده کرده است؟ آیا در قرآن از زبان تخصصی، علمی، فلسفی و... استفاده شده و یا به زبان متعارف و معمول بشر با او مخاطبه شده است؟ ۲- آیا زبان قرآن در ساحت متنوع گزاره ها و آموزه ها، توصیف جهان و انسان، آغاز و انجام جهان، طبیعت و ماورای طبیعت و غیره زبان واقع گویانه و معرفت بخشی است و یا صرفا زبانی کارکردگرایانه و احساس برانگیز و نمادین و غیره؟ ۳- آیا زبان قرآن قاعده مند است یا هنجارشکن؟ یعنی آیا زبان قرآن و ارتباط لفظ و معنا و کشف معانی در جملات قرآن، به یک سلسله قواعد منطق محاوره عقلائی و احیانا قواعد ویژه خود وابسته است و از این لحاظ زبانی فیصله بخش است، نه جدلی الطرفین، یا آنکه زبانی شالوده شکن و قاعده گریز است؟ نویسنده کتاب در پی آنست که پس از تبیین مفهوم زبان و فلسفه و کارکردهای آن، با ورود به حوزه زبان دین ، چشم اندازی نسبتا گویا از رهیافتهای جدید زبان دینی در غرب و زمینه های بروز و ظهور آنها را روشن سازد، تا جست وجوهای وی در زبان قرآن ناظر به مسائل نوپدید و چالشهای این حوزه ملاحظه گردد، همچنانکه جایگاه زبان قرآن در بستر فرهنگ اسلامی و فراشد دانش مسلمین نیز از نقاط مورد اهتمام آن است. التفات به تمایز و تفاوت مبانی و مبادی جهان شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی، متن شناختی و زبان شناختی و بسترها و زمینه های اندیشه دینی غرب که منشا پیدایش رویکردهای جدید زبان دینی و فهم ستون آن است، با مبانی، زیرساختها و باورهای فکری مربوط به زبان قرآن و سازوکار و فهم آن نیز، مورد توجه این نوشتار است.
ساختار
کتاب از یک پیشگفتار و سیزده فصل تشکیل یافته است:در فصل اول مساله زبان، مفهوم زبان، فلسفه زبان و کارکردها و نقش های گوناگون زبان مورد بررسی قرار گرفته است.در فصل دوم موضوع زبان دین ، که به موضوع اصلی نوشتار نزدیک است مورد پژوهش قرار گرفته است.فصل سوم به مطالعه مهم ترین عناصر فکری سه قرن اخیر غرب، به ویژه معرفت شناسی تجربی، فلسفه تحلیلی و هرمنوتیک فلسفی و چالش هایی که این عناصر فراروی معرفت دینی و زبان دین قرار می دهد، پرداخته است.فصل چهارم گزارشی است از چهار طیف از رهیافتهای زبان دینی معاصر غرب.فصل پنجم به بررسی ریشه ها، زمینه ها و علل بروز نظریات زبان دینی جدید غرب پرداخته و این موضوع از جهات گوناگون مورد بررسی واقع شده که آیا همان ریشه ها و زمینه های دینی- فکری بر مسلمانان نیز حاکم است و ناگزیر همان گزینه ها نیز در پیش روی آنان قرار دارد یا آنکه چنان نیست.فصل ششم گذری بر مآخذ و میراث گرانسنگ دانشهای اسلامی و توجه اندیشمندان مسلمان بر مساله زبان قرآن است.فصل هفتم نگاهی دقیق به مساحت مفردات قرآن افکنده است.در فصل هشتم دیدگاههای گوناگون در زبان گزاره های قرآن تحلیل و ارزیابی شده است.فصل نهم به بررسی این مهم می پردازد که آیا زبان قرآن زبان نمادها است یا حقایق متعالی؟فصل دهم پاسخ این پرسش است که آیا زبان قرآن تنها اثر کارکردی و تعهد برانگیزی دارد یا آنکه گزاره ها و آموزه های این متن در قلمرو موضوعات گوناگون، تمامی برخاسته از واقعیت است؟در فصل یازدهم راه های گوناگون پیشادینی و درون دینی که زمینه های کشف زبان قرآن را فراهم می نمایند بررسی شده است.فصل دوازدهم دیدگاه نویسنده را در زبان قرآن بازگو می کند.و فصل سیزدهم به معناشناسی و هرمنوتیک فهم قرآن می پردازد. در پایان کتاب، کتابنامه، نمایه اشخاص، نمایه آیات و نمایه روایات آمده است.
نسخه شناسی
این کتاب در قطع وزیری با جلد شومیز در ۴۸۰ صفحه به قلم دکتر محمد باقر سعیدی روشن نگاشته شده و برای اولین بار در سال ۱۳۸۳ هجری شمسی از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشکده حوزه و دانشگاه، به چاپ رسیده است.