[ویکی فقه] تحقیق آزمایشی. واژه آزمایش با توجه به استفاده گسترده ای که از آن می شود، مفهوم آشنایی است. اما بدون تردید، پیچیده ترین و علمی ترین شکل پژوهش است. یکی از متداول ترین معانی واژه آزمایش را می توان "تجربه کردن" یعنی آزمایش روش های جدید و ارزشیابی اثرهای آن دانست.مقصود از این اصطلاح در علوم رفتاری هماهنگ با تعریف آن در علوم مختلف، آن است که دست کم یک متغیر (مثلا روش تدریس ریاضی) باید در کنترل پژوهش گر باشد که بتواند آن را دستکاری کند. به بیان دیگر، آزمایش روشی است که بر پایه آن می توان عناصر دستکاری شده و آثار مشاهده شده را کنترل کرد.در مطالعات علمی، آزمایش روشی است برای بررسی انواع خاصی از سؤالات پژوهشی یا حل کردن انواع خاصی از مسایل.آزمایش، یکی از بنیادی ترین روش های تجربی برای کسب شناخت عمیق تر درباره جهان است و هم در علوم طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد و هم در علوم اجتماعی. آزمایش به صورت علمی، به عنوان روشی برای بررسی حوزه های کمتر شناخته شده، حل کردن مسایل عملی و تایید فرضیه های نظری نیز تعریف شده است.
آزمایش، نوع خاصی از روش علمی است که معمولا برای مطالعه علیت به کار می رود. هدف از آزمایش غالبا آزمون یک فرضیه است؛ یعنی به دست آوردن یک تبیین تجربی از یک پدیده یا مکانیزم علیت.اساس یک آزمایش عبارت است از، اعمال تغییر در یک نظام (متغیر مستقل) و مطالعه اثر آن تغییر (متغیر وابسته).
← ملاحظات اساسی
یک آزمایش کنترل شده به طور کلی، نتایج به دست آمده از یک نمونه آزمایشی را با نتایج یک نمونه کنترل مقایسه می کند که به جز جنبه ای که اثر آن مورد آزمون قرار می گیرد، از همه جهات با نمونه آزمایش مشابه است.آزمایشات دارویی نمونه خوبی برای یک آزمایش کنترل شده هستند. نمونه یا گروهی که نوعی دارو دریافت می کند گروه آزمایش و نمونه یا گروهی که پلاسیبو دریافت می کند گروه کنترل است.در بسیاری از آزمایشات آزمایشگاهی، داشتن چند نمونه برای انجام آزمون، به منظور اطمینان از صحت آزمایش مفید واقع می شود. به این صورت که می توان میانگین نتایج به دست آمده از گروه های مختلف را به دست آورد و دقت آزمایش را بالا برد. یا این که اگر نتایج یکی از گروه ها به طور قابل ملاحظه ای با نتایج گروه های دیگر متفاوت بود، می توان آن نتایج را به عنوان خطای آزمایشی حذف کرد. آزمایشات کنترل شده را می توان در شرایطی که کنترل دقیق همه شرایط دشوار است نیز انجام داد. در این موارد، آزمایش با تشکیل دو یا چند گروه نمونه که به طور احتمالی معادل هم هستند آغاز می شود. در این گروه ها اندازه گیری صفات منجر به نتایج مشابهی می شود و در صورت انجام یک مداخله، همه گروه ها به یک شیوه واکنش نشان می دهند. معادل سازی گروه ها از طریق روش های آماری انجام می شود و در آن، مقدار واریانس بین افراد و نیز تعداد افراد هر گروه مد نظر قرار می گیرد. وقتی گروه های معادل تشکیل شد آزمایش گر سعی می کند به جز متغیری که قصد مطالعه اثر آن را دارد، از همه جهات با آن گروه ها یکسان رفتار کند.آزمایشات انسانی مستلزم مراقبت های ویژه ای در برابر متتغیرهای بیرونی مثل شرایط آزمایشگاه، شرایط جسمانی و روانی، اثر هاوثورن (یک بهبود کوتاه مدت در عملکرد به خاطر مشاهده عملکرد فرد دیگر) و... هستند.چنین آزمایشاتی عموما به صورت دو سر کور (Double- Blind) انجام می شوند، یعنی نه آزمودنی ها و نه آزمایشگران تا پایان مرحله جمع آوری داده ها نمی دانند که چه افرادی در گروه کنترل قرار دارند و چه افرادی در گروه آزمایش هستند. این کار باعث می شود که اطمینان داشته باشیم همه اثرات مداخله بر روی آزمودنی ها ناشی از خود مداخله است، نه ناشی از واکنش آن ها به این که مورد مداخله قرار گرفته اند.
McGuigan، F. J. Experimental Psychology: Methods of Research (۵th Ed.) . Prentice – Hall International Editions، ۱۹۹۰، pp. ۱،۱۳۰.
اگرچه واژه آزمایش معمولا اشاره به یک آزمایش کنترل شده دارد، اما گاهی اوقات انجام آزمایشات کنترل شده بسیار دشوار و حتی گاهی غیرممکن است. در این موارد پژوهش گران به آزمایشات طبیعی (Natural Experiments) روی می آورند که آزمایشات شبه تجربی (Quasi- Experimental) هم نامیده می شوند.آزمایشات طبیعی، صرفا متکی بر مشاهدات متغیرهای سیستم تحت مطالعه هستند نه دستکاری یک یا چند متغیر. پژوهش گران تا حد ممکن تلاش می کنند طوری داده های مورد نیاز را جمع آوری کنند که سهم همه متغیرها مشخص باشد و اثرات تغییر متغیرهای معین (متغیرهای مستقل) تقریبا ثابت بماند به طوری که اثرات متغیرهای دیگر قابل شناسایی باشد. این که این کار تا چه حد امکان پذیر است، به همبستگی مشاهده شده بین متغیرهای تبیینی (Explanatory Variables) در داده های جمع آوری شده بستگی دارد. هرگاه این متغیرها همبستگی زیادی با هم نداشته باشند، قدرت آزمایشات طبیعی به آزمایشات کنترل شده نزدیک می شود. اما معمولا مقداری همبستگی بین این متغیرها وجود دارد که باعث می شود اعتبار آزمایشات طبیعی نسبت به آزمایشات کنترل شده کاهش یابد. همچنین از آنجا که آزمایشات طبیعی معمولا در محیط های کنترل نشده انجام می شوند، متغیرهای ناشناخته را نه می توان اندازه گیری کرد و نه می توان ثابت نگه داشت.بسیاری از پژوهش هایی که در علوم انسانی و اجتماعی، از جمله روان شناسی انجام می شوند مبتنی بر آزمایشات شبه تجربی هستند، چرا که بسیاری از متغیرهای این علوم را نمی توان به خاطر مسایل اخلاقی یا عملی در مداخلات لحاظ کرد. به عنوان مثال، برای بررسی اثر طلاق والدین بر رشد شناختی یا عاطفی کودکان نمی توان نمونه تصادفی و کنترل شده ای از زوج ها را وادار به طلاق کرد و سپس به اندازه گیری رشد شناختی یا اخلاقی کودکانشان پرداخت. از این رو استفاده از آزمایشات طبیعی (شبه تجربی) در روان شناسی رواج زیادی دارد.
Fisher. R. A. The Design of Experiments، (۸th Ed.) . Edinburgh: Oiver & Boyed، ۱۹۶۶، pp. ۱-۷۰.
...
آزمایش، نوع خاصی از روش علمی است که معمولا برای مطالعه علیت به کار می رود. هدف از آزمایش غالبا آزمون یک فرضیه است؛ یعنی به دست آوردن یک تبیین تجربی از یک پدیده یا مکانیزم علیت.اساس یک آزمایش عبارت است از، اعمال تغییر در یک نظام (متغیر مستقل) و مطالعه اثر آن تغییر (متغیر وابسته).
← ملاحظات اساسی
یک آزمایش کنترل شده به طور کلی، نتایج به دست آمده از یک نمونه آزمایشی را با نتایج یک نمونه کنترل مقایسه می کند که به جز جنبه ای که اثر آن مورد آزمون قرار می گیرد، از همه جهات با نمونه آزمایش مشابه است.آزمایشات دارویی نمونه خوبی برای یک آزمایش کنترل شده هستند. نمونه یا گروهی که نوعی دارو دریافت می کند گروه آزمایش و نمونه یا گروهی که پلاسیبو دریافت می کند گروه کنترل است.در بسیاری از آزمایشات آزمایشگاهی، داشتن چند نمونه برای انجام آزمون، به منظور اطمینان از صحت آزمایش مفید واقع می شود. به این صورت که می توان میانگین نتایج به دست آمده از گروه های مختلف را به دست آورد و دقت آزمایش را بالا برد. یا این که اگر نتایج یکی از گروه ها به طور قابل ملاحظه ای با نتایج گروه های دیگر متفاوت بود، می توان آن نتایج را به عنوان خطای آزمایشی حذف کرد. آزمایشات کنترل شده را می توان در شرایطی که کنترل دقیق همه شرایط دشوار است نیز انجام داد. در این موارد، آزمایش با تشکیل دو یا چند گروه نمونه که به طور احتمالی معادل هم هستند آغاز می شود. در این گروه ها اندازه گیری صفات منجر به نتایج مشابهی می شود و در صورت انجام یک مداخله، همه گروه ها به یک شیوه واکنش نشان می دهند. معادل سازی گروه ها از طریق روش های آماری انجام می شود و در آن، مقدار واریانس بین افراد و نیز تعداد افراد هر گروه مد نظر قرار می گیرد. وقتی گروه های معادل تشکیل شد آزمایش گر سعی می کند به جز متغیری که قصد مطالعه اثر آن را دارد، از همه جهات با آن گروه ها یکسان رفتار کند.آزمایشات انسانی مستلزم مراقبت های ویژه ای در برابر متتغیرهای بیرونی مثل شرایط آزمایشگاه، شرایط جسمانی و روانی، اثر هاوثورن (یک بهبود کوتاه مدت در عملکرد به خاطر مشاهده عملکرد فرد دیگر) و... هستند.چنین آزمایشاتی عموما به صورت دو سر کور (Double- Blind) انجام می شوند، یعنی نه آزمودنی ها و نه آزمایشگران تا پایان مرحله جمع آوری داده ها نمی دانند که چه افرادی در گروه کنترل قرار دارند و چه افرادی در گروه آزمایش هستند. این کار باعث می شود که اطمینان داشته باشیم همه اثرات مداخله بر روی آزمودنی ها ناشی از خود مداخله است، نه ناشی از واکنش آن ها به این که مورد مداخله قرار گرفته اند.
McGuigan، F. J. Experimental Psychology: Methods of Research (۵th Ed.) . Prentice – Hall International Editions، ۱۹۹۰، pp. ۱،۱۳۰.
اگرچه واژه آزمایش معمولا اشاره به یک آزمایش کنترل شده دارد، اما گاهی اوقات انجام آزمایشات کنترل شده بسیار دشوار و حتی گاهی غیرممکن است. در این موارد پژوهش گران به آزمایشات طبیعی (Natural Experiments) روی می آورند که آزمایشات شبه تجربی (Quasi- Experimental) هم نامیده می شوند.آزمایشات طبیعی، صرفا متکی بر مشاهدات متغیرهای سیستم تحت مطالعه هستند نه دستکاری یک یا چند متغیر. پژوهش گران تا حد ممکن تلاش می کنند طوری داده های مورد نیاز را جمع آوری کنند که سهم همه متغیرها مشخص باشد و اثرات تغییر متغیرهای معین (متغیرهای مستقل) تقریبا ثابت بماند به طوری که اثرات متغیرهای دیگر قابل شناسایی باشد. این که این کار تا چه حد امکان پذیر است، به همبستگی مشاهده شده بین متغیرهای تبیینی (Explanatory Variables) در داده های جمع آوری شده بستگی دارد. هرگاه این متغیرها همبستگی زیادی با هم نداشته باشند، قدرت آزمایشات طبیعی به آزمایشات کنترل شده نزدیک می شود. اما معمولا مقداری همبستگی بین این متغیرها وجود دارد که باعث می شود اعتبار آزمایشات طبیعی نسبت به آزمایشات کنترل شده کاهش یابد. همچنین از آنجا که آزمایشات طبیعی معمولا در محیط های کنترل نشده انجام می شوند، متغیرهای ناشناخته را نه می توان اندازه گیری کرد و نه می توان ثابت نگه داشت.بسیاری از پژوهش هایی که در علوم انسانی و اجتماعی، از جمله روان شناسی انجام می شوند مبتنی بر آزمایشات شبه تجربی هستند، چرا که بسیاری از متغیرهای این علوم را نمی توان به خاطر مسایل اخلاقی یا عملی در مداخلات لحاظ کرد. به عنوان مثال، برای بررسی اثر طلاق والدین بر رشد شناختی یا عاطفی کودکان نمی توان نمونه تصادفی و کنترل شده ای از زوج ها را وادار به طلاق کرد و سپس به اندازه گیری رشد شناختی یا اخلاقی کودکانشان پرداخت. از این رو استفاده از آزمایشات طبیعی (شبه تجربی) در روان شناسی رواج زیادی دارد.
Fisher. R. A. The Design of Experiments، (۸th Ed.) . Edinburgh: Oiver & Boyed، ۱۹۶۶، pp. ۱-۷۰.
...
wikifeqh: تحقیق_آزمایشی