تحفه الازهار و زلال الانهار

[ویکی شیعه] تحفه الازهار و زلال الانهار (کتاب). تُحْفَةُ الأزْهار وَ زُلالُ الأنْهار فی نَسَبِ أبْناءِ الأئمّةِ الأطْهار (ع) از جمله آثار مربوط به علم انساب است که توسط ضامن بن شدقم عالم قرن ۱۱ هجری به رشته تحریر در آمده است. این اثر در شرح انساب سادات است و حاوی اطلاعات فراوانی از رفت و آمد سادات به شهرهای مختلف ایران است. تحفة الازهار بیشتر به زندگانی امام حسن و امام حسین (ع) تکیه دارد. مؤلف در جلد اول کتاب به سادات حسنی و در مجلدات بعدی به سادات حسینی پرداخته است.
ضامن بن شدقم حسینی مدنی از تبار عبیدالله اعرج فرزند حسین اصغر و نواده امام سجاد (ع) است. خاندان وی از عالمان نسب و همچنین نقبای سادات بوده اند. جد وی زین الدین علی (متوفای ۱۰۳۳)، دو کتاب نسب با عناوین «زهر المقول» و «نخبه الزهره» داشته که ضامن بن شدقم بسیاری از اطلاعات آن را در کتاب خود آورده است. از آثار دیگر ضامن بن شدقم، تحفة لب اللباب فی نسب السادة الانجاب است که خلاصه کتاب تحفه الازهار به شمار میرود و دیگر اثر وی، زهرة الانوار فی نسب الائمه الاطهار است. وی در سال ۱۰۹۰ زنده بوده، اما از زمان مرگش اطلاع دقیقی نیست.
کتب نسب شناسی از قدیم مورد توجه مسلمانان به ویژه عرب ها بوده است. در این میان عده ای از علمای مسلمان اعم از شیعه و سنی به دلیل علاقه به خاندان پیامبر، کتاب هایی که تعداد آنها کم نیست به انساب اهل بیت، علویان و سادات اختصاص داده اند. این آثار علاوه بر شناساندن خاندان پیامبر (ص) و سلسله انساب و شرح حال آنان، راهی برای دستیابی به روایات و گزارش های تاریخی است و کتب انساب، خود از منابع مهم تاریخ اسلام و تشیع به شمار می رود.