[ویکی فقه] تحصیل المرام (کتاب). تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام و المشاعر العظام و مکة و ولاتها الفخام اثر محمد بن احمد المالکی المکی؛ معروف به الصباغ در سال ۱۲۸۴ ق به زبان عربی تالیف شده است. التحصیل خلاصه ای جامع از اخبار و احکام کتب تاریخی و فقهی و حدیثی در رابطه با بیت الحرام و مکه و مشاعر شریف است که در دو مجلد منتشر شده است. مصنفین تاریخ مکه به این کتاب توجه کرده و بسیار از آن نقل کرده اند که بیانگر جایگاه آن نزد آنها است. عبدالله بن دهیش تحقیق جامعی بر کتاب به انجام رسانده است.
نویسنده ابتدا مطالب را از کتب معتبر علمی که در مقدمه از آنها نام برده است، گرد آورده است و سپس مباحث را به آیات قرآنی و حدیث مزین کرده است. وی برخی از مطالب را عینا نقل کرده و در مواردی نیز دخل و تصرف کرده است. او در اکثر موارد حدیث را به مصدرش نسبت می دهد؛ اما گاه نیز با عباراتی؛ مانند وفی کلام بعضهم نقل می کند. در روایات متعارض جمع بین روایات را نیز ذکر می کند. در بررسی سندی اخبار از خود اظهار نظر نمی کند و تنها به نقل آراء دیگران اکتفا می کند. مسایل فقهی را همراه با دلیل و با نقل مذاهب فقهی بدون ترجیح بین آنها ذکر می کند و احیانا اقوال صحابه و تابعین را نیز می آورد.کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه، شش باب و هر باب نیز به تناسب از فصولی تشکیل شده است. خاتمه نیز درباره مقابر مکه و معرفی کسانی است که در آن مدفون هستند. در پایان نیز بخش مفصلی با عنوان تتمه آمده است.
گزارش محتوا
خلاصه ای از مطالب کتاب به ترتیب ابواب آن به شرح ذیل است:۱- آنچه که از تاریخچه بیت الحرام درمنابع وجود داشته، مانند: اول کسی که آن را بنا نمود و متعلقات آن را نصب نمود و تعداد بناهای آن و نیز فضایل این خانه و نگاه به آن و همچنین شرح فضیلت حجرالاسود و مقام و مستجار و... مطالب این باب را تشکیل می دهد. نویسنده برخی اخبار را با زمان خود تطبیق می دهد، به عنوان مثال در صفحه ۱۰۸، از روزنه های چهارگوشی که در زمان عبدالله بن زبیر برای ورود نور در سقف خانه کعبه تعبیه شده بود، خبر می دهد و چنین ادامه می دهد که: در زمان ما این روزنه ها وجود ندارد و مسدود شده است. ۲- چگونگی اخراج زمزم برای اسماعیل علیه السّلام توسط جبرئیل و نیز حفر آن توسط عبدالمطلب پس از تخریب آن و فضیلت و اسامی آن مباحث این بخش را تشکیل می دهد. از اخبار قابل توجه روایتی است که علی علیه السّلام به نقل از عبدالمطلب، الهام غیبی در حفر زمزم را بیان می کند و راویان اهل سنت؛ مانند: حلبی، ابن اسحاق ودیگران آن را نقل و شرح کرده اند. ۳- وضعیت مسجدالحرام در ایام جاهلیت و صدر اسلام و توسعه آن در زمان های مختلف ونیز ذکر صفا و مروه و عرفه و منی و مزدلفه واماکن دیگر و حدود آنها از منابع مختلف استخراج و بررسی شده است.
← شهر مکه
محقق در مطلع کتاب گزارشی از کتاب و شیوه تحقیقی خود را شرح کرده است. وی در تعلیقات و پاورقی این موارد را آورده است: ۱- آدرس آیات ۲- توضیح کلمات غریب ۳- بیان آدرس نصوص و نقل مواردی که با منبع اختلافی وجود دارد ۴- تعریف اعلام و اماکن و شهرها ۵- اثبات نقشه های مصوره دال بر موقعیت جغرافیایی سرزمین وحی و نیز مکان هایی که الصباغ ذکر کرده است.
فهارس کتاب
...
نویسنده ابتدا مطالب را از کتب معتبر علمی که در مقدمه از آنها نام برده است، گرد آورده است و سپس مباحث را به آیات قرآنی و حدیث مزین کرده است. وی برخی از مطالب را عینا نقل کرده و در مواردی نیز دخل و تصرف کرده است. او در اکثر موارد حدیث را به مصدرش نسبت می دهد؛ اما گاه نیز با عباراتی؛ مانند وفی کلام بعضهم نقل می کند. در روایات متعارض جمع بین روایات را نیز ذکر می کند. در بررسی سندی اخبار از خود اظهار نظر نمی کند و تنها به نقل آراء دیگران اکتفا می کند. مسایل فقهی را همراه با دلیل و با نقل مذاهب فقهی بدون ترجیح بین آنها ذکر می کند و احیانا اقوال صحابه و تابعین را نیز می آورد.کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه، شش باب و هر باب نیز به تناسب از فصولی تشکیل شده است. خاتمه نیز درباره مقابر مکه و معرفی کسانی است که در آن مدفون هستند. در پایان نیز بخش مفصلی با عنوان تتمه آمده است.
گزارش محتوا
خلاصه ای از مطالب کتاب به ترتیب ابواب آن به شرح ذیل است:۱- آنچه که از تاریخچه بیت الحرام درمنابع وجود داشته، مانند: اول کسی که آن را بنا نمود و متعلقات آن را نصب نمود و تعداد بناهای آن و نیز فضایل این خانه و نگاه به آن و همچنین شرح فضیلت حجرالاسود و مقام و مستجار و... مطالب این باب را تشکیل می دهد. نویسنده برخی اخبار را با زمان خود تطبیق می دهد، به عنوان مثال در صفحه ۱۰۸، از روزنه های چهارگوشی که در زمان عبدالله بن زبیر برای ورود نور در سقف خانه کعبه تعبیه شده بود، خبر می دهد و چنین ادامه می دهد که: در زمان ما این روزنه ها وجود ندارد و مسدود شده است. ۲- چگونگی اخراج زمزم برای اسماعیل علیه السّلام توسط جبرئیل و نیز حفر آن توسط عبدالمطلب پس از تخریب آن و فضیلت و اسامی آن مباحث این بخش را تشکیل می دهد. از اخبار قابل توجه روایتی است که علی علیه السّلام به نقل از عبدالمطلب، الهام غیبی در حفر زمزم را بیان می کند و راویان اهل سنت؛ مانند: حلبی، ابن اسحاق ودیگران آن را نقل و شرح کرده اند. ۳- وضعیت مسجدالحرام در ایام جاهلیت و صدر اسلام و توسعه آن در زمان های مختلف ونیز ذکر صفا و مروه و عرفه و منی و مزدلفه واماکن دیگر و حدود آنها از منابع مختلف استخراج و بررسی شده است.
← شهر مکه
محقق در مطلع کتاب گزارشی از کتاب و شیوه تحقیقی خود را شرح کرده است. وی در تعلیقات و پاورقی این موارد را آورده است: ۱- آدرس آیات ۲- توضیح کلمات غریب ۳- بیان آدرس نصوص و نقل مواردی که با منبع اختلافی وجود دارد ۴- تعریف اعلام و اماکن و شهرها ۵- اثبات نقشه های مصوره دال بر موقعیت جغرافیایی سرزمین وحی و نیز مکان هایی که الصباغ ذکر کرده است.
فهارس کتاب
...
wikifeqh: تحصیل_المرام _(کتاب)
[ویکی حج] تحصیل المرام (کتاب). تحصیل المرام کتابی در تاریخ محلی و فضیلت های مکه، نوشته محمد بن احمد صباغ از عالمان مکی قرن دوازدهم ق. است.
این کتاب یکی از منابع مهم درباره تاریخ محلی و نیز فضائل ذکر شده درباره مکه مکرمه است. نویسنده کتاب از منابع تاریخی بسیار مهم در گرداوری این اثر بهره برده است.
کتاب دارای شش باب و یک پایان بوده و هر باب، فصل های متعدد را در خود جای داده است. از مهم ترین مسائلی که در این کتاب مطرح شده مباحث مربوط به بناها و فضیلت های مکه، معرفی قبرستان های مکه و بیان تاریخ والیان مکه را می توان نام برد.
این کتاب یکی از منابع مهم درباره تاریخ محلی و نیز فضائل ذکر شده درباره مکه مکرمه است. نویسنده کتاب از منابع تاریخی بسیار مهم در گرداوری این اثر بهره برده است.
کتاب دارای شش باب و یک پایان بوده و هر باب، فصل های متعدد را در خود جای داده است. از مهم ترین مسائلی که در این کتاب مطرح شده مباحث مربوط به بناها و فضیلت های مکه، معرفی قبرستان های مکه و بیان تاریخ والیان مکه را می توان نام برد.
wikihaj: تحصیل_المرام_(کتاب)