تبدیل امتثال

[ویکی فقه] ـــ تبدیل امتثال یکی از اصطلاحات اصولی است که در فقه در موارد متعددی بکار رفته است. ـــ تبدیل امتثال به تکرار امتثال یک تکلیف اطلاق می شود.
ـــ امتثال دوم به عنوان بدل از امتثال اوّل را تبدیل امتثال گویند.تبدیل امتثال عبارت است از اینکه مکلّف پس از امتثال امر شارع مقدس، آن را نادیده گرفته و کأن لم یکن تلقی نماید و به جای آن امتثالی دیگر بکند. به عنوان مثال، شخصی که نماز ظهر را فرادا خوانده است به قصد تبدیل امتثال، آن را به جماعت بگزارد. ـــ تبدیل امتثال، آن است که عبد، امتثال خود را تبدیل کرده و به جای امتثال اول، امتثال دیگری انجام دهد.
← بیان نمونه
درباره جواز یا عدم جواز تبدیل امتثال، چند صورت ذکر شده است: ا) در موردی که امتثال عبد، علت تامه برای حصول غرض آمر نبوده و پس از آن، غرض آمر هم چنان باقی باشد، عبد می تواند امتثال اولش را به امتثال دوم تبدیل کند، ولی نه به این صورت که امتثال دوم را به امتثال اول، ضمیمه کند و مجموع را یک امتثال به حساب آورد، مثل این که مولا ظرف آبی از عبد بخواهد و عبد آب را حاضر نماید ولی قبل از آن مولا از آن آب استفاده کند، عبد ظرف آب اول را برداشته و آب دیگری به جای آن بیاورد. ب) در موردی که امتثال عبد، علت تامه برای حصول غرض آمر باشد، دیگر دلیلی برای تبدیل و امتثال دوم باقی نمی ماند، مثل این که مولا به بنده اش امر کند برای رفع عطش وی، در دهانش آب بریزد و عبد هم همین عمل را انجام دهد و عطش مولا برطرف شود؛ در این جا به طور قطع پس از این عمل، مجالی برای تکرار و تبدیل آن نیست و چه بسا تکرار، مبغوض هم باشد. ج) در موردی که بنده نداند امتثالش علت تامه برای حصول غرض مولا است تا تکرار و تبدیل جایز نباشد و یا علت تامه نیست تا تکرار و امتثال جایز باشد، حق این است که می تواند تبدیل کند. شاهد این سخن، حدیثی است که بر صحت و فضیلت اعاده نماز فرادی به خاطر رسیدن به ثواب نماز جماعت دلالت می کند.
← از نظر اصولیون
عنوان تبدیل امتثال، اصطلاحی اصولی است که در اصول فقه و به تبع در فقه مطرح شده است.
امکان یا عدم امکان تبدیل امتثال
...