[ویکی فقه] تاریخ گیلان و دیلمستان، کتابی تاریخی به فارسی از سده نهم، نوشته سید ظهیرالدینِ مرعشی است.
این اثر ظاهراً قدیم ترین تاریخ محلی به جا مانده در باره حکومت خاندان کیاییان در گیلان و دیلمستان است.
به گفته مؤلف، کارکیا سلطان محمد دوم (حک: ۸۵۱ـ۸۸۳) عده ای را مأمور گردآوری و نوشتن رویداد های حکام گیل و دیلم پیش از حکومت سادات و روی کار آمدن سید امیر کیای مَلاطی، بنیانگذار حکومت خاندان کیاییان در گیلان (۷۶۳ـ۷۷۶)، تا ۸۸۱ کرد.
سپس از سید ظهیرالدین مرعشی خواست تا آن دست نوشته ها را تنظیم و تدوین کند.
شروع تالیف
مرعشی تاریخ شروع کارش را ۸۸۰ ذکر کرده و مطالبی به این نوشته ها افزوده است.
محتوا
تاریخ گیلان و دیلمستان مشتمل است بر مقدمه و شش باب که هر باب چند فصل دارد.
مؤلف در آغاز کتاب پس از حمد و سپاس خدا ، به ضرورت علم تاریخ اشاره کرده و آن را پیش درآمد سایر علوم دانسته است.
← شرح اصطلاحات
...
این اثر ظاهراً قدیم ترین تاریخ محلی به جا مانده در باره حکومت خاندان کیاییان در گیلان و دیلمستان است.
به گفته مؤلف، کارکیا سلطان محمد دوم (حک: ۸۵۱ـ۸۸۳) عده ای را مأمور گردآوری و نوشتن رویداد های حکام گیل و دیلم پیش از حکومت سادات و روی کار آمدن سید امیر کیای مَلاطی، بنیانگذار حکومت خاندان کیاییان در گیلان (۷۶۳ـ۷۷۶)، تا ۸۸۱ کرد.
سپس از سید ظهیرالدین مرعشی خواست تا آن دست نوشته ها را تنظیم و تدوین کند.
شروع تالیف
مرعشی تاریخ شروع کارش را ۸۸۰ ذکر کرده و مطالبی به این نوشته ها افزوده است.
محتوا
تاریخ گیلان و دیلمستان مشتمل است بر مقدمه و شش باب که هر باب چند فصل دارد.
مؤلف در آغاز کتاب پس از حمد و سپاس خدا ، به ضرورت علم تاریخ اشاره کرده و آن را پیش درآمد سایر علوم دانسته است.
← شرح اصطلاحات
...
wikifeqh: تاریخ_گیلان_و_دیلمستان
[ویکی نور] تاریخ گیلان و دیلمستان تألیف سید ظهیرالدین مرعشی است که در سال 880 قمری به زبان فارسی به رشته تحریر در آمده است. این کتاب قدیمی ترین سند تاریخی گیلان است. ویژگی های بارز این کتاب عبارت است از:
کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه و هفت باب می باشد که هر باب نیز از فصول متعدد تشکیل شده است. مقدمه که مشتمل بر اصطلاحات گیل و دیلم بوده از میان رفته و در نسخه موجود اثری از آن نیست. عنوان تمامی فصول با عبارت "در ذکر..." آمده است. اگر چه مقدمه کتاب از بین رفته، اما مصحح کتاب پانزده سال پیش از تصحیح این کتاب فرهنگی بسیار گرانبها و پرمایه از واژه های گیلی فراهم ساخته که امروز تنها منبع مهم واژه های گیلی است و با این خدمت کمبود بخشی از کتاب مرعشی را جبران کرده است. علاوه اینکه تعدادی از واژه های گیلکی را از متن کتاب می توان بدست آورد. مصحح نیز در ابتدای کتاب، مقدمه مفصل و ارزشمندی را افزوده است که در آن به ترتیب این مطالب آمده است:
نویسنده، در فصل دوم از باب هفتم به منابع تحقیقی اشاره کرده و متذکر می شود که بنا بر نقل وقایع مهم تاریخی داشته و در مواردی که مورد شک و تردید بوده از افراد مطلع رفع شبهه کرده است. وی در نقل مطالب از شیوه انتقادی استفاده کرده و مثل ها و اشعار فراوانی نیز آورده است.
باب اول، مشتمل بر دو مطلب بوده است: 1- تاریخ حکام و سلاطین گیلان و دیلمستان قبل از خروج سادات کیا 2- آداب و رسوم گیلان و دیلمستان.
متأسفانه این باب و همچنین فصل اول و مقداری از فصل دوم از باب دوم نیز از بین رفته است. بخش های دیگری که عبارت از قسمت اعظم فصل هشتم از باب چهارم و سراسر فصل نهم و دهم و ابتدای فصل یازدهم این باب نیز از نسخه اصلی افتاده است. نویسنده در دیباچه کتاب چنین آورده است که بنا دارد سوانح و اتفاقات گیلان تا سال 881 قمری را در شش باب بیاورد. پس از اتمام باب ششم تصمیم می گیرد که سوانح سال های 881 تا 894 را نیز اضافه کند، لذا باب هفتم را با یک مقدمه جدید می آورد. آنچه در ابواب مختلف کتاب آمده است، شرح خروج سادات کیا و بدست گرفتن حکومت و شیوه فرمانروایی آنها بر گیلان و اداره امور مملکت و زندگی آنها است که در لابلای این گزارشات، اطلاعات ارزنده ای از فرهنگ و آداب و رسوم و زبان گیلان در آن مقطع زمانی به دست می آید که در اینجا به بخشی از آن اشاره می شود:
کتاب؛ مشتمل بر یک مقدمه و هفت باب می باشد که هر باب نیز از فصول متعدد تشکیل شده است. مقدمه که مشتمل بر اصطلاحات گیل و دیلم بوده از میان رفته و در نسخه موجود اثری از آن نیست. عنوان تمامی فصول با عبارت "در ذکر..." آمده است. اگر چه مقدمه کتاب از بین رفته، اما مصحح کتاب پانزده سال پیش از تصحیح این کتاب فرهنگی بسیار گرانبها و پرمایه از واژه های گیلی فراهم ساخته که امروز تنها منبع مهم واژه های گیلی است و با این خدمت کمبود بخشی از کتاب مرعشی را جبران کرده است. علاوه اینکه تعدادی از واژه های گیلکی را از متن کتاب می توان بدست آورد. مصحح نیز در ابتدای کتاب، مقدمه مفصل و ارزشمندی را افزوده است که در آن به ترتیب این مطالب آمده است:
نویسنده، در فصل دوم از باب هفتم به منابع تحقیقی اشاره کرده و متذکر می شود که بنا بر نقل وقایع مهم تاریخی داشته و در مواردی که مورد شک و تردید بوده از افراد مطلع رفع شبهه کرده است. وی در نقل مطالب از شیوه انتقادی استفاده کرده و مثل ها و اشعار فراوانی نیز آورده است.
باب اول، مشتمل بر دو مطلب بوده است: 1- تاریخ حکام و سلاطین گیلان و دیلمستان قبل از خروج سادات کیا 2- آداب و رسوم گیلان و دیلمستان.
متأسفانه این باب و همچنین فصل اول و مقداری از فصل دوم از باب دوم نیز از بین رفته است. بخش های دیگری که عبارت از قسمت اعظم فصل هشتم از باب چهارم و سراسر فصل نهم و دهم و ابتدای فصل یازدهم این باب نیز از نسخه اصلی افتاده است. نویسنده در دیباچه کتاب چنین آورده است که بنا دارد سوانح و اتفاقات گیلان تا سال 881 قمری را در شش باب بیاورد. پس از اتمام باب ششم تصمیم می گیرد که سوانح سال های 881 تا 894 را نیز اضافه کند، لذا باب هفتم را با یک مقدمه جدید می آورد. آنچه در ابواب مختلف کتاب آمده است، شرح خروج سادات کیا و بدست گرفتن حکومت و شیوه فرمانروایی آنها بر گیلان و اداره امور مملکت و زندگی آنها است که در لابلای این گزارشات، اطلاعات ارزنده ای از فرهنگ و آداب و رسوم و زبان گیلان در آن مقطع زمانی به دست می آید که در اینجا به بخشی از آن اشاره می شود:
wikinoor: تاریخ_گیلان_و_دیلمستان