تاریخ نگاری یعقوبی

[ویکی فقه] در این نوشتار نگارنده کوشیده است تا با مطالعه و تامل در این اثر مهم و منابع مرتبط با آن، در حد وسع، مبحث مذکور را مورد بررسی قرار دهد. مجموعه یافته ها تحت سه موضوع و عنوان و به شرح زیر به نگارش درآمده اند: الف: بررسی شرح حال و آثار: ضمن بیان زندگی نامه، آثار مورخ با تاکید بر تاریخ یعقوبی و البلدان معرفی گردیده اند؛ ب: روش تاریخ نگاری: روش های به کار گرفته شده توسط مورخ به بحث گذاشته شده اند؛ ج: جهان بینی و معرفت شناسی حاکم بر تاریخ نگاری: به انگیزه ها و نیات مورخ در نگارش تاریخ و تاریخ نویسی اشاره شده است.
ابن واضح یعقوبی را به واقع می توان از مورخان بزرگ مسلمان و شیعی مذهب در قرن سوم هجری قلمداد کرد. یکی از یادگارهای گران سنگ مورخ مذکور، کتابی تاریخی موسوم به تاریخ یعقوبی است. شناخت و معرفت بر روش و درون مایه تاریخ نگاری یعقوبی بر محققان و علاقه مندان به علم تاریخ نگاری به لحاظ عظمت و جایگاه او در این علم ضروری به نظر می رسد؛ موضوع و مبحثی که در معرفی یعقوبی و آثارش توجه چندان به آن مبذول نگردیده و یا به گونه ای گذرا و بسیار مجمل بدان اشاره رفته است. در این مقاله سعی شده است تا در حد بضاعت و ادراک، باغور در این اثر مهم و منابع مرتبط با آن، این مبحث گرچه به اختصار مورد بررسی قرار گیرد.
شرح حال و آثار یعقوبی
احمد بن ابی یعقوب بن اسحاق بن جعفر بن وهب بن واضح، از مورخان و جغرافی دانان بزرگ اسلامی در عصر دوم عباسی است. او ایرانی تبار و از مردم اصفهان بود. در اینکه اجدادش چه زمانی جلای زادگاه کرده و به عراق عزیمت نموده اند، به درستی مشخص نیست. یعقوبی در بغداد پا به عرصه وجود نهاد و اگرچه تاریخ میلادش نامعلوم، اما منابع تاریخ وفات او را سال ۲۸۴ ه. ق گزارش کرده اند. یعقوبی مسلمان و پیرو مذهب شیعه امامیه بود.طبق گزارش های تاریخی، تالیفات یعقوبی عبارتند از: ۱. اخبار الامم السالفه؛ ۲. الاسماء؛ ۳. ملک الروم؛ ۴. مشاکلة الناس لزمانهم؛ ۵. جغرافیای امپراتوری بیزانس؛ ۶. تاریخ فتوحات افریقا؛ ۷. البلدان؛ ۸. التاریخ (تاریخ یعقوبی). اما در گذر سالیان و ایام، به استثنای دو اثر البلدان و التاریخ (تاریخ یعقوبی) دیگر آثار او از میان رفته اند.یعقوبی کتاب جغرافیایی البلدان را از طریق جهانگردی، تحقیق از سیاحان و استفاده از تالیفات دیگران به نگارش درآورده است. او در تحریر این اثر، به موضوعات آماری، اوضاع جغرافیایی و میزان مالیات نیز توجه کرده است. البلدان معرف جایگاه مهم یعقوبی در علم جغرافیاست، تا آنجا که برخی او را معلم جغرافیای مسلمانان دانسته اند.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲، مقدمه مترجم، ج۱.
با نگرش و غور در تاریخ یعقوبی، روش تاریخ نگاری حاکم بر آن را به شرح ذیل می توان مورد بررسی، مطالعه و تقسیم بندی قرار داد.
← کاربرد روش ترکیبی در نوشتار
...