تاریخ زعفران

تاریخچه زعفران و بهره گرفتن از ان به دست انسان قدمتی بیش از ۳۵۰۰ سال دارد[ ۱] [ ۲]
به طورکلی قدمت و تاریخچه تولید زعفران را می توان حدود ۳ هزار سال دانست. اولین کشت زعفران هم در ایران و در دوره ساسانیان و از شهر قم رواج پیدا کرده است. البته بعضی منابع تاریخی از قدمت ۵ هزار ساله زعفران در ایران نام می برند. چرا که در یک کتاب گیاه شناسی متعلق به دوران آشوریان، از گل زعفران نوشته شده است
زعفران ادویه ای است که از کلاله خشک شده گل زعفران به دست می آید و در طول تاریخ در میان گران ترین مواد جهان بوده است؛ و به عنوان ادویه، رنگ، عطر و دارو مورد استفاده قرار می گیرد. ریشه و تبار زعفران بومی آسیای جنوب غربی است [ ۳] [ ۴] و بعد از آن برای نخستین بار در یونان کشت شد. [ ۵] در حال حاضر ایران بزرگ ترین تولیدکننده زعفران در جهان به شمار می آید و در سال ۲۰۰۸ نزدیک به نه دهم زعفران دنیا در ایران تولید می شود. [ ۶]
گونه وحشی گل زعفران احتمالاً زعفران کارترایتیانوس بوده، که ریشه آن به کرت یا آسیای مرکزی بازمی گردد؛[ ۷] توماسی و پالاسی سایر منابع ممکن اند. [ ۸] [ ۹] اکنون گل زعفران یک جاندار پلی پلوئیدی است که خودناسازگار و دارای گامت های عقیم نر است؛ این گیاه دارای میوز نابه جاست و در نتیجه در تولید مثل مستقل ناتوان است. [ ۱۰] [ ۹] اگر زعفران گونه جهش یافته کارترایتیانوس باشد، احتمالاً در اواخر عصر برنز در کرت ظهور یافته است. [ ۱۱]
احتمالاً بشر با انتخاب کارترایتیانوس های دارای کلاله بلندتر، آن ها را اصلاح نژاد کرده است. زعفران حاصل در منبع گیاه شناسی آشوری متعلق به قرن ۷ام قبل از میلاد، به نوشته آشور بانی پال بازمی گردد، [ ۱۲] و از آن به بعد به طول ۴ هزاره، مورد تجارت و استفاده قرار گرفته و در درمان نود نوع بیماری به کار رفته است. [ ۱۳] کلون زعفران به آرامی در بیشتر مکان های اوراسیا گسترش یافت، و بعدها به بخش هایی از آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و اقیانوسیه رسید.
ریشه نهایی واژه انگلیسی saffron احتمالاً به کلون کشت شده زعفران بازمی گردد، که به نوعی ریشه اش نامعلوم است. این واژه از لغت لاتین safranum ریشه گرفته است که در ابتدا به فرانسوی safran نام داشت. فراتر از آن، ریشه شناسی دارای تضاد است. احتمالاً saftanum از واژه فارسی زعفران ریشه گرفته است.