تاریخ خانقاه

[ویکی فقه] خانقاه، نهادی متعلق به صوفیان با کاربردهای گوناگونِ تجمع، اقامت، مراسم آیینی و عبادت و آموزش صوفیان و نیز مهمانپذیری رایگان است که در ذیل به تاریخ و معماری خانقاه پراخته می شود.
انگیزه ساخت و شکل گیری نهاد صوفیانه خانقاه، باتوجه به گرایش انزواطلبی و ریاضت کشی صوفیان، به آیین ها و ادیان پیش از اسلام، مانند بودایی، مانوی، زردشتی و مسیحیت، بی شباهت نیست. جالب توجه این که در متون سده چهارم هنوز از نیایشگاه مانویان با نام خانقاه یاد می شده است.

عوامل تأثیرگذار در شیوه زندگی صوفیانه و خانقاهی در تصوف اسلامی
دیرهای راهبان مسیحی و آداب آن ها همچون ساده زیستی، پشمینه پوشی، ساخت دیر ها در دامنه کوه ها و زندگی برادرانه راهبان، از عوامل تأثیرگذار در شیوه زندگی صوفیانه و خانقاهی در تصوف اسلامی شمرده شدهاند. حتی در کتب صوفیانه سده پنجم مانند طبقات الصوفیه انصاری ساخت اولین خانقاه را به یکی از امرای مسیحی در رمله شام نسبت داده اند. هرچند در سده های بعدتر، امین احمد رازی بانی خانقاه را ابوهاشم دانسته است. به نظر مصطفی جواد خانقاه در اواسط قرن چهارم کاملا شناخته شده بود و در سراسر قلمرو اسلامی بنا می شد.
بر این اساس، باید گفت با تثبیت تصوف در حدود قرن سوم، صوفیان مراکز ویژهای برای گردآمدن، پذیرایی و تعلیم و انجام اعمال صوفیانه بنا کردند و در پایان قرن چهارم و قرن پنجم این مراکز گسترش قابل ملاحظه ای یافتند.

خانقاه های اولیه منطقه خراسان و شمال ایران
در بنای خانقاه های اولیه منطقه خراسان و شمال ایران، صوفیان کرامیّه مؤثر بودند و خانقاه هایی در نیشابور و شهرهای دیگر تأسیس کردند. آنان، علاوه بر خانقاه های خراسان، در بیت المقدس و مصر و مغرب خانقاه هایی ساختند.

از معتبرترین نواحی خانقاهی ایران
...