تاریخ تحلیلی

[ویکی فقه] تاریخ تحلیلی، از انواع دانش تاریخ، که به عقیده مورخان و تاریخ نویسان، عامل ذهن نقش اصلی را ایفا می کند.
تاریخ اندیشیده هگل و تاریخ مبتنی بر ذهن شلینگ، در آثار سایر مورخان یا فیلسوفان علم تاریخ با عنوان «تاریخ تحلیلی» مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از زمان ولتر به بعد گسترده ترین نوع تاریخ نویسی مورخان اروپا، تاریخ نویسی تحلیلی بوده است و تمام مورّخان و فیلسوفان علم تاریخ در قرن بیستم، تاریخ نویسی را منحصر در تاریخ تحلیلی می دانند و بیشترین کتاب ها و مقالات مربوط به «فلسفه نقادی تاریخ» به نقد و بررسی و تفسیر انواع دانش تاریخ در نوع تاریخ تحلیلی پرداخته اند. با این حال، این نوع دانش تاریخ در ایران ناشناخته است و حتی در مجموعه اقسام دانش تاریخِ شهید مطهری قرار ندارد.
عامل اصلی تحلیل تاریخ
تاریخ تحلیلی، نوعی از دانش تاریخ است که به عقیده مورخان و فیلسوفانِ علم تاریخ، عامل «ذهن» نقش اصلی را در آن ایفا می نماید. منظور از عامل ذهن، وجود اعتقادات پیشین، فرهنگ خاص اقتباس شده از جامعه، معرفت های پیشینی، نظریه های تاریخی، فلسفه های هستی شناسانه یا فلسفه های انسان شناسانه، اعتقادات مذهبی یا ملّی و هر عامل فکری و ذهنی دیگری است که مورّخ هنگام تاریخ نویسی و تاریخ نگاری با مجموعه ای از این قبیل اندوخته ها دست به کار شده است؛ البته به نظر فیلسوفان علم تاریخ، مورّخان از این قبیل افکار و عقاید و اندوخته های فکری و فرهنگی آگاه باشند یا نباشند، عامل ذهن در مراحل مختلف تاریخ نویسی آنان دخالت دارد.
نقش فرهنگ جامعه در تاریخ تحلیلی
منظور از دخالت ذهن در تاریخ تحلیلی، دخالت افکار و اندیشه های مورخ است و افکار مورخ هم محصول فرهنگ جامعه ای است که در آن زندگی می کند؛ بنابراین، مهم ترین عامل تعیین کننده در تاریخ تحلیلی، فرهنگ جوامع مختلف است و چون فرهنگ واحدی در جوامع، حتی در جامعه ای واحد هم یافت نمی شود، تاریخ های تحلیلی واحد و یگانه هم وجود ندارد.
نسبیت تاریخ تحلیلی
...