[ویکی نور] تاریخ الجدل، تألیف محمد بن احمد بن مصطفی، معروف به ابوزهره (1316-1395ق) در موضوع علم کلام و مباحث مرتبط با فرق اسلامی است.
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز شده و مباحث آن، بدون باب بندی و فصل بندی، در ذیل عناوین متعدد و متنوع ارائه شده است.
نویسنده، نخست به تفاوت «مناظره» و «جدل» و «مکابره» با یکدیگر اشاره می کند و می نویسد: هدف از مناظره دست یافتن به صواب است و راه یافتن به حقیقت موضوعی که طرفین در آن اختلاف نظر دارند. در «جدل» مقصود الزام حریف و پیروزی بر خصم است. در «مکابره»، نه دستیابی به حق مراد است و نه الزام خصم، بلکه شهرت طلبی و لجاجت مقصود است.
گاهی لفظ جدل استعمال می شود و منظور از آن مناظره است همانند قول خداوند که می فرماید: وَ جٰادِلْهُمْ بِالتِی هِی أَحْسَنُ (نحل: 125).
ابن خلدون در تعریف و علت پدید آمدن فن «جدل» چنین می نویسد: «جدل عبارت است از شناختن آداب مناظره ای است که میان پیروان مذاهب فقهی و جز آن روی می دهد. این فن هنگامی متداول شد که باب مناظره در رد و قبول مسائل توسعه یافت؛ چه، هریک از مناظره کنندگان، هنگام بحث، در استدلال و پاسخ دادن، بی ضابطه سخن می گفتند که برخی از این سخنان و دلایل درست و برخی نادرست بود؛ ازاین رو، پیشوایان ناگزیر شدند آداب و احکامی وضع کنند تا مناظره کنندگان در رد و قبول، بر وفق آن ضوابط سخن گویند و از حدود آن خارج نشوند و وضع استدلال کننده و پاسخ دهنده روشن گردد که چگونه به استدلال پردازد و به چه کیفیتی دست از استدلال بازدارد؛ در چه جایی اعتراض کند یا به معارضه برخیزد و کجا سکوت کند تا خصم به سخن و استدلال پردازد».
جدال صورت نمی گیرد مگر اینکه در شناخت حقیقت دچار اختلاف شویم. این اختلاف به دلایل مختلفی حاصل می شود که ابهام در ذات موضوع، ابهام در موضع نزاع، اختلاف در امیال و مزاج ها، تقلید کورکورانه، اختلاف در برداشت ها، تعصب های بی جا، حب جاه و ریاست طلبی، سیطره وهم و خیال و... از جمله آن هاست.
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز شده و مباحث آن، بدون باب بندی و فصل بندی، در ذیل عناوین متعدد و متنوع ارائه شده است.
نویسنده، نخست به تفاوت «مناظره» و «جدل» و «مکابره» با یکدیگر اشاره می کند و می نویسد: هدف از مناظره دست یافتن به صواب است و راه یافتن به حقیقت موضوعی که طرفین در آن اختلاف نظر دارند. در «جدل» مقصود الزام حریف و پیروزی بر خصم است. در «مکابره»، نه دستیابی به حق مراد است و نه الزام خصم، بلکه شهرت طلبی و لجاجت مقصود است.
گاهی لفظ جدل استعمال می شود و منظور از آن مناظره است همانند قول خداوند که می فرماید: وَ جٰادِلْهُمْ بِالتِی هِی أَحْسَنُ (نحل: 125).
ابن خلدون در تعریف و علت پدید آمدن فن «جدل» چنین می نویسد: «جدل عبارت است از شناختن آداب مناظره ای است که میان پیروان مذاهب فقهی و جز آن روی می دهد. این فن هنگامی متداول شد که باب مناظره در رد و قبول مسائل توسعه یافت؛ چه، هریک از مناظره کنندگان، هنگام بحث، در استدلال و پاسخ دادن، بی ضابطه سخن می گفتند که برخی از این سخنان و دلایل درست و برخی نادرست بود؛ ازاین رو، پیشوایان ناگزیر شدند آداب و احکامی وضع کنند تا مناظره کنندگان در رد و قبول، بر وفق آن ضوابط سخن گویند و از حدود آن خارج نشوند و وضع استدلال کننده و پاسخ دهنده روشن گردد که چگونه به استدلال پردازد و به چه کیفیتی دست از استدلال بازدارد؛ در چه جایی اعتراض کند یا به معارضه برخیزد و کجا سکوت کند تا خصم به سخن و استدلال پردازد».
جدال صورت نمی گیرد مگر اینکه در شناخت حقیقت دچار اختلاف شویم. این اختلاف به دلایل مختلفی حاصل می شود که ابهام در ذات موضوع، ابهام در موضع نزاع، اختلاف در امیال و مزاج ها، تقلید کورکورانه، اختلاف در برداشت ها، تعصب های بی جا، حب جاه و ریاست طلبی، سیطره وهم و خیال و... از جمله آن هاست.
wikinoor: تاریخ_الجدل