از نامه مشک صبح اذفر
سایی به صلایه فلک بر
زآن غالیه ای کنی سمایی
بر تربت بوتراب سایی
خود بر سر خاکش از کرامات
تاتار همی رود به تارات.
خاقانی ( از فرهنگ جهانگیری ).
در این شاهد برای معنی مذکور اشکال کرده اند. رجوع بماده بعد شود. || از هم جدا کردن را نیز گویند. ( برهان ).تارات. ( ع اِ ) ج ِ تارة. ( آنندراج ) ( انجمن آرا ) ( غیاث اللغات ) ( منتهی الارب ) ( المنجد ). ج ِ تاره ،و این عربی است. ( فرهنگ رشیدی ). کرات و مرات. ( رشیدی ). چند مرتبه و دفعات. ( فرهنگ نظام ). مؤلف فرهنگ رشیدی آرد: تارات... بمعنی تاراج شاهدی نیافتم و شعر خاقانی مناسب معنی اول است نه بمعنی تاراج چنانکه جهانگیری گمان برده - انتهی. در جهانگیری بمعنی تاخت وتاراج آورده و شعر خاقانی را مؤید کرده که در منقبت تربت مطهر شحنة النجف امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه التحیة و الصلاة و السلام عرض کرده :
زآن نافه که آهو آورد بر
خاک اسداللَّه است بهتر
بر تربت پاکش از کرامات
تاتار همی رود بتارات
یعنی بکرات و مرات ، و جمع تارة است و عربی است و تارات بمعنی تاراج نیامده و شاهدی ندارد و معنی بیت خاقانی اکنون بهتر است که تاتار که معدن مشک است برای اکتساب بوی تربت مقدس آن حضرت مکرر به آنجا میرود، و تاتار چگونه آن تربت را تاراج تواند؟ ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). مؤلف فرهنگ نظام سه بیت از خاقانی را که فرهنگ جهانگیری برای شاهد مثال تاراج ذکر کرده است بعنوان شاهد مثال برای معنی دفعات آرد و اضافه کند: جهانگیری تارات را مبدل تاراج نوشته و اشعار مذکور خاقانی را هم سند آورده لیکن رشیدی به او اعتراض کرده لفظمذکور را عربی و جمع تارة دانسته و معنی شعر را هم مناسب با تاراج ندانسته. مؤلف انجمن آرای ناصری مقصود رشیدی را تشریح کرده که اگر معنی تارات ، تاراج باشد جسارت به تربت مقدس حضرت امیرالمؤمنین ( ع ) میشودکه تاتار آنجا برای غارت بروند اما اگر لفظ «به » رابمعنی «برای » نگیریم بلکه بمعنی صله باشد آن اعتراض دفع میشود و معنی این خواهد بود که بر سر خاک آن حضرت تاتار غارت کرده میشوند ( یعنی بقدری بوی مشک از آن خاک می آید که مثل اینست که تاتار غارت شده است ) - انتهی.بیشتر بخوانید ...