[ویکی فقه] بیعت عشیره بیعت علی (علیه السلام) با پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از دعوت بنی عبدالمطلب به اسلام است.
از بیعت عشیره به « یوم الدار » ، « یوم الانذار » ، « حدیث العشیره » و « انذار العشیره » یاد شده است. برخی این بیعت را نخستین بیعت در تاریخ اسلام می دانند که در آن علی (علیه السلام) با پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بیعت کرد. از نظر برخی دیگر، نخستین بیعت در سیره نبوی ، بیعت علی (علیه السلام) و خدیجه (علیهاالسلام) با رسول خدا در آغاز بعثت است. شاید بدین جهت باشد که علی (علیه السلام) را بایع البیعتین لقب داده اند که اشاره به دو بیعت یاد شده است.
چگونگی دعوت
درباره چگونگی این دعوت به صورت متواتر دانشمندان اهل سنت و شیعه از علی (علیه السلام) نقل کرده اند که چون آیه «واَنذِر عَشیرَتَکَ الاَقرَبین» نازل و پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) مأمور انذار خویشاوندان خود شد، آن حضرت به من امر فرمود تا طعامی و شربتی آماده ساخته، مردان بنی عبدالمطلب را به مهمانی فرا خوانم. با آمدن آن ها که شمارشان به حدود ۴۰ تن می رسید و ۴ تن از عموهای آن حضرت ( ابوطالب ، حمزه ، عباس و ابولهب ) نیز حضور داشتند پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از پذیرایی از آن جمع، برخاست و به آنان فرمود: خداوند مرا مأمور کرده تا نزدیکان خویش را انذار کنم و خداوند پیامبری را مبعوث نکرد، مگر برای او وارث و وزیر و وصیی از اهل خویش قرار داد. کدام یک از شما آمادگی دارد در این دعوت با من بیعت کرده، برادر ، پشتیبان و نماینده من و پس از درگذشتم وصی و جانشین و ادا کننده دَیْن من باشد؟ همه مهمانان سکوت کرده، هیچ یک به پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پاسخ مثبت ندادند؛ اما من که از همه آن ها کوچک تر بودم برپا خاسته، با آن حضرت بیعت کردم. در این حال رسول خدا فرمود: این علی برادر، وزیر، وصیّ و خلیفه من در میان شماست. گوش به فرمان او بوده، از او اطاعت کنید. با این سخن، خویشان رسول خدا مجلس را ترک کردند و با تمسخر به ابوطالب می گفتند که محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) به تو امر می کند تا از پسرت علی (علیه السلام) پیروی کنی. مطابق روایت دیگری از علی (علیه السلام) پس از بیعت، پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) گردن وی را گرفت و فرمود «هذا أخی و وصیّی و خلیفتی فیکم... این است برادر، وصیّ و جانشین من در میان شما» ، «و یکون منّی بمنزلة هارون من موسی (إلاّ أنّه لانبیّ بعدی) و نسبت به من همانند هارون نسبت به ] باشد، جز آن که پس از من پیامبری نخواهد آمد.» نیز گزارش شده که رسول خدا پس از انجام بیعت، لعاب دهان مبارک خود را به دهان علی (علیه السلام) افکند و میان دو کتف او را با آب دهان متبرک ساخت و از آن روز چشمه های حکمت و دانش از دل علی (علیه السلام) جوشیدن گرفت.
مهمانی پیامبر در سرای ابوطالب
برخی مهمانی حضرت را در سرای ابوطالب می دانند. بنابر مشهور این مهمانی طی دو روز صورت گرفت که در نخستین بار آن ابولهب با ساحر خواندن رسول خدا و سخنان نسنجیده موجب پراکنده شدن مهمانان شد؛ اما بار دوم پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) قومش را انذار و علی (علیه السلام) را به وصایت برگزید. برخی نیز دعوت عشیره را طی سه روز دانسته اند که جانشینی آن حضرت در هر سه بار تکرار شد. بر پایه روایتی، از علی (علیه السلام) پرسیده شد:به چه سبب تو وارث پسر عمویت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) شدی؛ ولی عموی تو (عباس) نشد؟ گفت: تنها من بودم که در ماجرای انذار عشیره به دعوت رسول خدا پاسخ مثبت دادم و با وی بیعت کردم. به این سبب وارث آن حضرت شدم.
نقل منابع اهل سنت
...
از بیعت عشیره به « یوم الدار » ، « یوم الانذار » ، « حدیث العشیره » و « انذار العشیره » یاد شده است. برخی این بیعت را نخستین بیعت در تاریخ اسلام می دانند که در آن علی (علیه السلام) با پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) بیعت کرد. از نظر برخی دیگر، نخستین بیعت در سیره نبوی ، بیعت علی (علیه السلام) و خدیجه (علیهاالسلام) با رسول خدا در آغاز بعثت است. شاید بدین جهت باشد که علی (علیه السلام) را بایع البیعتین لقب داده اند که اشاره به دو بیعت یاد شده است.
چگونگی دعوت
درباره چگونگی این دعوت به صورت متواتر دانشمندان اهل سنت و شیعه از علی (علیه السلام) نقل کرده اند که چون آیه «واَنذِر عَشیرَتَکَ الاَقرَبین» نازل و پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) مأمور انذار خویشاوندان خود شد، آن حضرت به من امر فرمود تا طعامی و شربتی آماده ساخته، مردان بنی عبدالمطلب را به مهمانی فرا خوانم. با آمدن آن ها که شمارشان به حدود ۴۰ تن می رسید و ۴ تن از عموهای آن حضرت ( ابوطالب ، حمزه ، عباس و ابولهب ) نیز حضور داشتند پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از پذیرایی از آن جمع، برخاست و به آنان فرمود: خداوند مرا مأمور کرده تا نزدیکان خویش را انذار کنم و خداوند پیامبری را مبعوث نکرد، مگر برای او وارث و وزیر و وصیی از اهل خویش قرار داد. کدام یک از شما آمادگی دارد در این دعوت با من بیعت کرده، برادر ، پشتیبان و نماینده من و پس از درگذشتم وصی و جانشین و ادا کننده دَیْن من باشد؟ همه مهمانان سکوت کرده، هیچ یک به پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) پاسخ مثبت ندادند؛ اما من که از همه آن ها کوچک تر بودم برپا خاسته، با آن حضرت بیعت کردم. در این حال رسول خدا فرمود: این علی برادر، وزیر، وصیّ و خلیفه من در میان شماست. گوش به فرمان او بوده، از او اطاعت کنید. با این سخن، خویشان رسول خدا مجلس را ترک کردند و با تمسخر به ابوطالب می گفتند که محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) به تو امر می کند تا از پسرت علی (علیه السلام) پیروی کنی. مطابق روایت دیگری از علی (علیه السلام) پس از بیعت، پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) گردن وی را گرفت و فرمود «هذا أخی و وصیّی و خلیفتی فیکم... این است برادر، وصیّ و جانشین من در میان شما» ، «و یکون منّی بمنزلة هارون من موسی (إلاّ أنّه لانبیّ بعدی) و نسبت به من همانند هارون نسبت به ] باشد، جز آن که پس از من پیامبری نخواهد آمد.» نیز گزارش شده که رسول خدا پس از انجام بیعت، لعاب دهان مبارک خود را به دهان علی (علیه السلام) افکند و میان دو کتف او را با آب دهان متبرک ساخت و از آن روز چشمه های حکمت و دانش از دل علی (علیه السلام) جوشیدن گرفت.
مهمانی پیامبر در سرای ابوطالب
برخی مهمانی حضرت را در سرای ابوطالب می دانند. بنابر مشهور این مهمانی طی دو روز صورت گرفت که در نخستین بار آن ابولهب با ساحر خواندن رسول خدا و سخنان نسنجیده موجب پراکنده شدن مهمانان شد؛ اما بار دوم پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) قومش را انذار و علی (علیه السلام) را به وصایت برگزید. برخی نیز دعوت عشیره را طی سه روز دانسته اند که جانشینی آن حضرت در هر سه بار تکرار شد. بر پایه روایتی، از علی (علیه السلام) پرسیده شد:به چه سبب تو وارث پسر عمویت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) شدی؛ ولی عموی تو (عباس) نشد؟ گفت: تنها من بودم که در ماجرای انذار عشیره به دعوت رسول خدا پاسخ مثبت دادم و با وی بیعت کردم. به این سبب وارث آن حضرت شدم.
نقل منابع اهل سنت
...
wikifeqh: بیعت_عشیره