بیعت در قران

[ویکی فقه] بیعت در قرآن. پیمانی طرفینی مبنی بر فرمانبرداری و اعلام وفاداری را بیعت گویند.
بیعت از ماده «ب ـ ی ـ ع» و در کنار «بیع» مصدر دیگر این خانواده به شمار رفته و به معنای معاهده و معاقده، عهد و پیمان، پذیرش ریاست و فرمانبرداری و اعلام وفاداری است. عربها هنگام خرید و فروش و برای قطعی کردن معامله، دست راست خود را به یکدیگر می زدند و آن را «صَفْقَه» یا بیعت می گفتند. آنها همچنین برای پذیرش ریاست حاکم و امیر دست خود را در دست او می گذاشتند و به آن نیز به همین مناسبت بیعت می گفتند و به این صورت، بیعت کننده اطاعت و فرمانبرداری را پذیرفته و بیعت شونده نیز تعهداتی چون تامین امنیت و... را بر عهده می گرفت. در سیره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم و امام علی علیه السّلام نیز در هنگام بیعت و پس از آن معمولا از حقوق متقابل سخن به میان آمده است که بر جنبه طرفینی این مفهوم دلالت دارد.
جایگاه بیعت نزد عرب
بیعت از مهم ترین سنتهای عرب پیش از اسلام بود که در دوره اسلامی نیز پذیرفته و استفاده شد. بیعت در دوره جاهلی برای انتخاب یا اعلام وفاداری به حاکم، رئیس قبیله و فرمانده جنگ به شکلهای گوناگون انجام می گرفت که یکی از انواع آن بیعت به شکل مکاتبه و دست دادن یا فرو بردن دست در ظرف آب بود. بیعت نوعی پیمان به شمار می رفت و نزدیکی فراوانی با انواع دیگر پیمانها نزد عرب داشت که نمونه این تقارب را می توان در «عقد الاحلاف» و «عقد الایمان» مشاهده کرد، از همین روی قبایل گوناگون هنگام پیمان بستن و برای تاکید بر پای بندی به آن با یکدیگر بیعت نیز می کردند. در این بین «حلف» بیشترین نزدیکی را با بیعت داشته، گاه خود نوعی از آن به شمار می رفت. حلف در لغت به معنای عقد و عهد و در اصطلاح به معنای معاقده و معاهده است و حتی برخی در تعریف آن از مبایعه نیز یاد کرده اند. حلف در جاهلیت دارای آداب و شرایط خاص و قداست ویژه ای بود و آن را با سوگند مستحکم می کردند. وفاداری به حلف و به طور کلی وفای به پیمانها در میان عرب به شدّت رعایت می شد و افراد می بایست در حفظ و نگهداری عهد خود کوشا باشند و اگر کسی پیمان می شکست در بازار عکاظ پرچمی برای او برمی افراشتند تا مردم او را بشناسند. گاه نیز برای او مجسمه ای از گل می ساختند و آن را در منظر عموم می گذاشتند و از مردم می خواستند تا او را لعنت کنند.
از مهمترین بیعتهای قبل از اسلام
از مهم ترین بیعتهای قبل از اسلام می توان به بیعت قریش و بنی کنانه با قصی بن کلاب برای اخراج خزاعه و بنی بکر از مکّه اشاره کرد. از حلفها نیز می توان از حلف المطیبین، حلف الاحلاف، حلف الفضول و پیمان لعقة الدم نام برد. اگرچه آیات قرآن به بیعتهای فوق تصریح یا اشاره ای ندارند؛ اما برخی مفسران معتقدند کلمه «عقود» در آیه نخست مائده «یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا اَوفوا بِالعُقودِ» به عقدهای دوران جاهلیت اشاره دارد. بعضی نیز در تفسیر آیه ۹۱ نحل: «واَوفوا بِعَهدِ اللّه» گفته اند: این آیه درباره کسانی است که در جاهلیت پیمان بستند و اسلام دستور به پای بندی به آن را داده است. عبارت برخی مفسران و تمثیل آنها نیز موهم این است که آیه دوم درباره حلف الفضول باشد. حلف الفضول پیمانی بود که در میان عده ای از قریش برای دفاع از مظلومان بسته شد و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم نیز در آن حضور داشت و پس از بعثت نیز همواره به آن افتخار می کرد. سنت بیعت با توجه به حفظ برخی سنتهای خوب عصر جاهلی، مورد پذیرش اسلام قرار گرفت و در قرآن نیز بازتاب یافت.
مفهوم بیعت در قرآن
...