بیرجندنامه

[ویکی فقه] بیرجندنامه (کتاب). کتاب «بیرجندنامه»، اثر دکتر جمال رضایی به زبان فارسی است. این اثر درباره بیرجند، گویش و فرهنگ این شهر است.
دکتر محمود رفیعی در مقدمه اش بر کتاب می نویسند: «معمولا طرح های پژوهشی اینسان گسترده و فراگیر با بودجه ی بنیادها و توسط گروه های تحقیقاتی انجام می گیرد که دکتر رضایی شخصا آن را تکفل نموده، به سامان رسانده است». در ابتدای اثر مقدمه مفصل و مفیدی به قلم نویسنده آمده است. مطالب در هفده جستار تدوین گردیده که هر جستار؛ مشتمل بر چند یا چندین فصل بوده و مجموعا بالغ بر ۸۵ فصل می باشد. متن با نثری ساده و شیوا- متناسب با مندرجات آن- نوشته شده است. به علاوه سه پیوست نیز در انتهای اثر آمده است.
گزارش محتوا
در این اثر آگاهی ها و دانستنی های گوناگونی راجع به بیرجند آمده است: موقعیت جغرافیایی، نام و وجه تسمیه و پیشینه تاریخی بیرجند تا ساختار قدیمی شهر و آنچه در آن بوده است، از اوضاع اجتماعی زندگی مردم : خوراک ، پوشاک ، مسکن و... تا آداب و رسوم، جشن ها و عزاداری های مذهبی و حتی بازی ها و باورها و پندارهای مردم آن... ، و به همین جهت نویسنده آن را «بیرجندنامه» نام نهاده است. یک نگاه اجمالی به «بیرجندنامه» و مندرجات آن نشان می دهد که مؤلف برای گردآوری مطالب کتاب و تدوین و تالیف آنها چه اندازه وقت صرف کرده، تا چه حد متحمل زحمت شده و تا چه پایه در نوشتن این کتاب دقت به عمل آورده است. بی تردید عشق وی به پژوهش های علمی و علاقه اش به زادگاه دو عامل بسیار مؤثر در پدید آمدن این اثر ارزشمند بوده است. نگارنده در نوشتن کتاب حاضر تا آنجا که برایش مقدور بوده کوشیده است که دانسته ها، شنیده ها، دیده ها، خوانده ها و یافته های خود را دقیق و مستند و دور از هرگونه تعصب ، احساسات، تصور ، حدس ، فرض و... تدوین و به نگارش درآورد؛ بنابراین بیرجندنامه تنها اختصاص به «فرهنگ عامه» مردم بیرجند در هفتاد- هشتاد سال پیش ندارد، بلکه آگاهی ها و دانستنی های فراوان دیگری که ثبت و ضبط آنها ضروری می نموده نیز در آن آمده و تنوع بسیار به مطالب داده است. جستار یکم، کتاب در حقیقت «مدخل» یا «درآمد» ی است که در آن گزارشی کوتاه، ولی جامع از موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی، نام و پیشینه تاریخی «قهستان» و «بیرجند» آمده است تا خواننده از موقعیت و وجه تسمیه و گذشته های دور و نزدیک ناحیه و شهر بیرجند آگاهی های لازم به دست آورد. شانزده جستار دیگر، به مطالب گوناگون اختصاص دارد و در هر جستار و فصل های آن موضوعات مختلف، ولی متناسب با هم، نوشته شده است که ذکر عناوین آنها در فهرست کتاب آمده و در این جا جز اطاله کلام حاصلی ندارد.
پیوست های کتاب
۱. نمونه های گوناگون از شعرهای محلی بیرجندی و در آن شماری از دو بیتی ها، رباعیات، نواها، ترانه ها و نیز لالایی ها و چیستان های منظوم و آهنگین داده شده و در حقیقت تکمله ای است بر فصل یک از جستار پانزدهم. ۲. واژگان پزشکی گویش بیرجند که چنان که از عنوانش پیداست فهرستی از واژه ها، نام های بیماری ها، داروها، ابزارها، شیوه های درمان، اصطلاحات پزشکی و طب سنتی و بومی بیرجند است. این پیوست نیز مربوط است به فصل ششم از جستار پنجم. ۳. مجموعه ای از عکس ها و تصاویر آثاری که از گذشته های دور و نزدیک در این شهر و پیرامون آن بازمانده است؛ این تصاویر نه تنها «مستند» نوشته های استاد است، بلکه چاپ آنها در این کتاب موجب ثبت و ضبط آنها در تاریخ مکتوب قهستان و بیرجند شده است.
وضعیت کتاب
...