بی ژوبین

بی ژوبین یا سِماک اَعزَل ( در پارسی میانه: اسپور[ ۱] ، به انگلیسی: Spica ) درخشان ترین ستاره ( یا سامانهٔ ستاره ای ) در صورت فلکی دوشیزه است. به این ستاره در نامگذاری بایر آلفای دوشیزه ( α Virginis یا به اختصار Alpha Vir ، α Vir ) می گویند. بی ژوبین شانزدهمین ستارهٔ پرنور آسمان شب است و به راحتی دیده می شود. به دلیل این که در فصل بهار از ابتدای شب تا صبحگاه، به راحتی دیده می شود و در کنار ژوبین دار جزو پرنورترین ستاره های این فصل است، به آن ها فرمانروای آسمان بهاری هم می گویند. [ ۲] تحلیل اطلاعات اختلاف منظر این ستاره نشان می دهد فاصلهٔ آن تا خورشید ۱۰ ± ۲۵۰ سال نوری است. [ ۳] بی ژوبین یک ستاره دوتایی طیفی و متغیر چرخشی بیضی گون است، سامانه ای که دو ستارهٔ اصلی آن، چنان به هم نزدیک هستند که شکل شان به جای کروی بودن، بیش تر شبیه به تخم مرغ است و فقط از روی طیف شان جدا از هم تشخیص داده می شوند. ستارهٔ اصلی یک غول آبی و ستاره ای متغیر از نوع بتا قیفاووسی است.
α Virginis ( لاتینِ آلفای سنبله ) اسم ستاره در روش نامگذاری بایر است.
اسم این ستاره در فارسی بی ژوبین نامیده می شود، هر چند اسم عربی آن سماک اعزل هم متداول است. در پارسی میانه به آن اسپور می گفتند. [ ۱]
در سال ۲۰۱۶ اتحادیه بین المللی اخترشناسی کارگروهی برای اسم ستاره ها تشکیل داد که به اختصار WGSN نامیده می شود. [ ۴] وظیفه این کارگروه فهرست کردن و استاندارد کردن اسامی مناسب برای ستاره هاست. در نخستین اثر منتشر شده از این کارگروه در ژوئیه ۲۰۱۶، Spica برای این ستاره انتخاب شد. [ ۵] حالا همین اسم در فهرست ستاره های IAU وارد شده است. [ ۶]
بی ژوبین به عنوان یکی از ستاره های پرنور آسمان، از دیرباز دیده و مطالعه شده است. همچنین به عنوان نزدیک ترین سامانه ستاره دوتایی سنگین به خورشید، موضوع تحقیقات زیادی بوده است. [ ۷]
تصور می شود ابرخس، ستاره شناس و ریاضی دان یونان باستان با کمک داده های رصدی این ستاره، موفق به کشف تقدیم اعتدالین شده باشد. [ ۸] یک معبد متعلق به منات ( یک حاثور قدیمی ) در شهر باستانی تبس در جهتی ساخته شده بود که به سمت بی ژوبین نشانه می رفت. [ ۹] این معبد در حدود ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد ساخته شده بود و در طول این مدت حرکت تقدیمی به آهستگی اما به میزان قابل توجهی موقعیت بی ژوبین نسبت به معبد را تغییر داده است. نیکلاس کوپرنیک نیز با استفاده از سه شاخی که خودش ساخته بود، برای مطالعه در مورد حرکت تقدیمی، رصدهای زیادی بر روی بی ژوبین انجام داد. [ ۱۰] [ ۱۱]